Hók-ciŭ
Hók-ciŭ (
福州 Bŏng-cô/Séng-sék), bô hô̤ Ṳ̀ng-siàng (榕城), Săng-săng (三山), Cō̤-hāi (左海), Mìng-dŭ (閩都), gāng-chĭng Ṳ̀ng, sê Dṳ̆ng-guók Hók-gióng-sēng gì sēng-huôi, găk Hók-gióng-sēng dĕ̤ng-buô gì Mìng-gĕ̤ng â-iù gâe̤ng iòng-hāi dê-kṳ̆, hiêng-câi ô 7 bĭh kṳ̆, 1 bĭh gâing-ngék-chê (縣級市), 6 bĭh gâing, ciòng-chê siòng-cê̤ṳ (常住) cūng-ìng-kēu ô 720 uâng, gì-dṳ̆ng chê-kṳ̆ siòng-cê̤ṳ ìng-kēu 296.3 uâng. Dŏng-dê gṳ̆-mìng ī Háng-cŭk gì Hók-ciŭ Cŭk-gùng (福州族群) ôi ciō, mū-ngṳ̄ sê Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄ Hók-ciŭ-uâ. Hók-ciŭ găk gŭng-nguòng-cièng 202 nièng gióng-siàng (建城), gáu gĭng-dáng ô 2200 gūi nièng, sê Dṳ̆ng-guók gì lĭk-sṳ̄ ùng-huá mìng-sìng (名城), lĭk-sṳ̄ gà̤-dēng dòng-gĭ (長期) cáuk-ôi Hók-gióng gì céng-dê dṳ̆ng-sĭng , sê Dṳ̆ng-guók dĕ̤ng-nàng iòng-hāi dáe̤ng-iéu gì mâiu-ĭk (貿易) gē̤ng-kāu gâe̤ng Hāi-siông Sĭ-diù cĭ Lô (海上絲綢之路) gì muòng-hô, dùng-sì bô sê dáe̤ng-iéu gì ùng-huá dṳ̆ng-sĭng, téng Sóng-dièu kăi-sṳ̄, ùng-huá gáu-ṳ̆k cêu iā huák-dăk, sê sāng-sĕng céng-sê̤ṳ (進士) câung-nguòng (狀元), liōng-iêng iêng-sê̤ṳ (兩院院士) dâ̤-ék sâ̤ gì siàng-chê dâi-dŏng gì siŏh bĭh. Găk gê̤ṳng-hiêng-dô̤i-sṳ̄ siông, Hók-ciŭ sê Dṳ̆ng-guók dâ̤-ék cā kŭi-bóng tŭng-siŏng (通商) gì 5 bĭh siàng-chê cĭ-ék , gó-sê Dṳ̆ng-guók gê̤ṳng-dâi hāi-gŭng gì ièu-làng, iâ-sê Dṳ̆ng-guók gĕ̤ng-ngiĕk, kuŏ-gé huák-nguòng-dê cĭ-ék. Cŭ-uái gì sĭk-sṳ̆k, ùng-huá, diòng-tūng ngiê-sŭk, gióng-dé̤ṳk hìng-sék dŭ cê̤ṳ-sìng hŭng-gáik, ô iā giòng-liĕk gì dê-kṳ̆ dĕk-dĭng. Hók-ciŭ gó sê 300 gūi uâng hāi-nguôi huà-ìng gì cū-gék-dê, sê Hók-gióng dâ̤-ék duâi gì gièu-hiŏng.
| Hók-ciŭ-chê | |
| — Dê-ngék-chê — | |
| 福州市 | |
.svg) |
|
  Hók-ciŭ-chê |
|
| Cô̤-biĕu: 26°04′27″N 119°17′47″E / 26.0743°N 119.2964°E | |
| Guók-gă |  Dṳ̆ng-guók
|
|---|---|
| Sēng | Hók-gióng |
| Céng-hū sū-câi | Gū-làu-kṳ̆ |
| Miêng-cék | |
| - Dŭ-liāng | 12,177 km2 |
| Ìng-kēu (2020 puō-chă)[1][2] | |
| - Dŭ-liāng | 8,291,268 nè̤ng |
| - Mĭk-dô | 680.9/km2 |
| Sì-kṳ̆ | CST (UTC+8) |
| Biék-chĭng | Ṳ̀ng-siàng, Săng-săng |
| Mìng-cŭk | Háng, Muāng, Siă, Huòi |
| Ngṳ̄-ngiòng | Hók-ciŭ-uâ gâe̤ng Pū-tŭng-uâ |
| Chê-chéu | Sṳ̀ng-chéu |
| Chê-huă | Mĕ̤k-lê-huă |
| Chê-guō | Hók-gék |
| Chiă-bà̤ hô̤-mā | 闽A |
| Uōng-câng | www |
Hèng-céng dăng-ôi
Siŭ-gāi
- Chê-kṳ̆: Gū-làu, Dài-gĕ̤ng, Chŏng-săng, Mā-muōi, Céng-ăng, Diòng-lŏ̤h.
- Gâing-gék chê: Hók-chiăng.
- Gâing: Mìng-âu, Mìng-chiăng, Īng-tái, Lièng-gŏng, Lò̤-nguòng, Bìng-tàng.
Lĭk-sṳ̄
Siŭ-gāiHók-ciŭ gì lĭk-sṳ̄ chiĕu-guó 2200 nièng. 7,000 nièng sèng, gū-cā-nè̤ng cêu ī-gĭng diŏh Hók-ciŭ sĕng̤-uăk. Gáu Hâ-dièu, Hók-ciŭ gì buōng-iòng buô-lŏk ī kăi-sṳ̄ ké̤ṳk Dṳ̆ng-nguòng dê-kṳ̆ gì Huà-hâ-cŭk ô lāu lièng-hiê; gáu Ciŭ-dièu, cī cṳ̄ng guăng-hiê gâing-gă mĭk-chiék.
Sèng 334 nièng, Chū-guók miĕk-uòng Uŏk-guók, Uŏk-guók uòng-cŭk hióng nàng cāu diē Hók-gióng, gâe̤ng Hók-gióng buōng-iòng buô-lŏk ṳ̀ng-hăk siàng Mìng-uŏk-cŭk. Sèng 221 nièng, Cìng-dièu siék-dé Mìng-dṳ̆ng-gông (閩中郡).
Hók-ciŭ có̤i cā gì siàng-chiòng găh Sèng 202 nièng gióng siàng. Dŏng-sì Háng-dièu uòng-dá̤ Làu Băng (劉邦) ṳ̀ng-hṳ̄ Mìng-uŏk-uòng Ù-cṳ̆ (無諸) gióng-cô̤ Mìng-uŏk-guók cê-gă gì siū-dŭ, bêng chĭng ĭ có̤ Iā (冶, é-sé̤ṳ sê „cáuk-gă“). Cièng 110 nièng, Mìng-uŏk-guók ké̤ṳk Háng-dièu miĕk-uòng. Iù-sê, Hók-ciŭ biéng-siàng Dṳ̆ng-guók gì siŏh cô̤ siàng-chê, hô̤ lā̤ Iā-gông (冶郡). Diŏh Dòng-dièu, Iā-gông kăi-sṳ̄ chĭng có̤ Hók-ciŭ.
Ngô-dô̤i sì-hâiu, Mìng-uòng Uòng Sīng-dĭ (王審知) kuóng-gióng Hók-ciŭ, ciŏng Ŭ-săng, Ṳ̀-săng, Bìng-săng bêng diē siàng-diē, gó-chṳ̄ Hók-ciŭ iâ miàng „Săng-săng“ (三山). Báe̤k-sáe̤ng tái-siū Diŏng Báik-ngṳ̆k (張伯玉) dái-liāng ciòng siàng Báh-sáng căi Sṳ̀ng-chéu, iù-sê Hók-ciŭ iâ giéu có̤ Ṳ̀ng-siàng (榕城).
Sóng Nguòng nièng găng, Hók-ciŭ ī-gĭng huák-diēng siàng siŏng-dŏng huák-dăk gì iòng-hāi siàng-chê. Dŏng-sì ô cĭng sâ̤ gì hŏk-ciā, iù-káh lì gáu Hók-ciŭ, pī-ṳ̀-gōng, Ciŏ Hĭ (朱熹), Sĭng Ké-cĭk (辛棄疾) gâe̤ng É-dâi-lé lṳ̄-hèng-gă Marco Polo. Diŏh Mā-kō̤-pō̤-lò̤ gì iù-gé diē-sié, ĭ chĭng Hók-ciŭ có̤ „Fugiu“.
Mìng-dièu 1405 nièng gáu 1433 nièng, Dâng Huò (鄭和) dái-liāng Dṳ̆ng-guók hāi-gŭng 7 hùi hâ Să̤-iòng, ék-dĭk hòng-hèng gáu Nàng-iòng, Hĭ-ciŭ dēng iā sâ̤ guók-gă gâe̤ng dê-kṳ̆.
1842 nièng, Dṳ̆ng-guók găh Ă-piéng Ciéng-cĕng dṳ̆ng sék-bâi, Chĭng-céng-hū gâe̤ng Ĭng-guók chiĕng-déng Nàng-gĭng Dèu-iók. Gŏng-gé̤ṳ dèu-iók, Hók-ciŭ ké̤ṳk kŭi-huóng có̤ tŭng-siŏng kēu-ngiâng (通商口岸).
1911 nièng 11 nguŏk 8 hô̤, Hók-ciŭ huák-sĕng káung Chĭng gáik-mêng. Siŏh buŏ hâiu kī-ngiê-gŭng ciéng-liāng Hók-ciŭ. 1933 nièng 11 guŏk 22 hô̤, 19-lô-gŭng huák-dông Hók-gióng Sê̤ṳ-biéng (福建事變), dŭk-lĭk Hók-gióng gióng-lĭk Dṳ̆ng-huà Gê̤ṳng-huò-guók, Hók-ciŭ ùi siū-dŭ. Dáng-sê lâng gá nguŏk-nĭk hâiu, Guók-mìng-dōng gŭng-dôi miĕk-uòng Dṳ̆ng-huà Gê̤ṳng-huò-guók, dṳ̀ng-sĭng ciéng-liāng Hók-ciŭ.
1949 nièng 8 nguŏk 17 hô̤, Dṳ̆ng-guók Ìng-mìng Gāi-huóng-gŭng ciéng-liāng Hók-ciŭ. Dṳ̆ng-gê̤ṳng céng-hū ciŏng hī siŏh nĭk dêng có̤ Hók-ciŭ gì gāi-huóng-nĭk.
Dê-lī
Siŭ-gāiÔi-dé
Siŭ-gāiHók-ciŭ găh Hók-gióng Sēng dĕ̤ng-buô Mìng-gĕ̤ng kāu hô-gê̤ṳng, dĕ̤ng-gĭng 118°08' - 120°31', báe̤k-ūi 25°15' - 26°29' cĭ-găng. Hók-ciŭ dĕ̤ng lìng Dài-hāi, nàng-buô, să̤-buô, báe̤k-buô hŭng-biék sê Può-dièng, Săng-mìng, Nàng-bìng, gâe̤ng Nìng-dáik.
Ké-hâiu
Siŭ-gāiHók-ciŭ sṳ̆k hāi-iòng-séng ā-iĕk-dái gié-hŭng ké-hâiu, nièng gáung-ṳ̄-liông sâ̤, 7 gáu 9 nguŏk ô hŭng-tăi.
| Fuzhou (1991–2020 normals, extremes 1951–present) | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Nguŏk-hông | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | gò̤-lòng nièng |
| Lĭk-sṳ̄ có̤i iĕk °C (°F) | 23.6 (74.5) |
28.5 (83.3) |
30.3 (86.5) |
36.2 (97.2) |
37.5 (99.5) |
39.1 (102.4) |
41.7 (107.1) |
40.6 (105.1) |
39.3 (102.7) |
36.7 (98.1) |
33.4 (92.1) |
26.5 (79.7) |
41.7 (107.1) |
| Bìng-gĭng có̤i iĕk °C (°F) | 15.5 (59.9) |
16.6 (61.9) |
19.3 (66.7) |
24.1 (75.4) |
27.8 (82.0) |
31.2 (88.2) |
34.6 (94.3) |
33.8 (92.8) |
31.1 (88.0) |
26.9 (80.4) |
22.6 (72.7) |
17.8 (64.0) |
25.1 (77.2) |
| Gĕ̤ng bìng-gĭng ké-ŭng °C (°F) | 11.4 (52.5) |
12.0 (53.6) |
14.4 (57.9) |
19.0 (66.2) |
23.1 (73.6) |
26.6 (79.9) |
29.4 (84.9) |
28.9 (84.0) |
26.7 (80.1) |
22.7 (72.9) |
18.6 (65.5) |
13.7 (56.7) |
20.5 (69.0) |
| Bìng-gĭng có̤i chéng °C (°F) | 8.8 (47.8) |
9.3 (48.7) |
11.3 (52.3) |
15.7 (60.3) |
20.0 (68.0) |
23.7 (74.7) |
26.0 (78.8) |
25.7 (78.3) |
23.8 (74.8) |
19.7 (67.5) |
15.8 (60.4) |
10.9 (51.6) |
17.6 (63.6) |
| Lĭk-sṳ̄ có̤i chéng °C (°F) | −1.9 (28.6) |
−0.8 (30.6) |
0.3 (32.5) |
6.2 (43.2) |
10.9 (51.6) |
18.9 (66.0) |
20.7 (69.3) |
20.3 (68.5) |
18.3 (64.9) |
12.2 (54.0) |
4.6 (40.3) |
−1.7 (28.9) |
−1.9 (28.6) |
| Bìng-gĭng gáung-cūi-liông mm (inch) | 56.3 (2.22) |
78.6 (3.09) |
129.9 (5.11) |
139.8 (5.50) |
189.3 (7.45) |
228.7 (9.00) |
150.1 (5.91) |
193.4 (7.61) |
133.0 (5.24) |
48.7 (1.92) |
51.0 (2.01) |
43.3 (1.70) |
1,442.1 (56.76) |
| Bìng-gĭng gáung-cūi gĕ̤ng só (≥ 0.1 mm) | 10.0 | 13.1 | 16.3 | 15.3 | 16.9 | 15.9 | 10.3 | 13.4 | 10.4 | 6.2 | 7.7 | 8.8 | 144.3 |
| Bìng-gĭng dâung-siók gĕ̤ng só | 0 | 0.2 | 0.1 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0.1 | 0.4 |
| Bìng-gĭng siŏng-dó̤i sék-dô (%) | 73 | 75 | 76 | 75 | 77 | 80 | 73 | 75 | 72 | 67 | 70 | 70 | 74 |
| Nguŏk bìng-gĭng puŏh nĭk-tàu dēng-cṳ̆ng só | 91.4 | 82.3 | 96.7 | 112.8 | 119.5 | 132 | 215.6 | 182.4 | 145.1 | 142.2 | 105.3 | 101.8 | 1,527.1 |
| Â̤ puŏh diŏh báh-hŭng-bī | 27 | 26 | 26 | 29 | 29 | 32 | 51 | 45 | 40 | 40 | 33 | 31 | 34 |
| Cṳ̆-lâiu lài-nguòng:China Meteorological Administration[3][4][5] | |||||||||||||
Ùng-huá
Siŭ-gāiDṳ̀ kó̤ guăng-huŏng ngṳ̄-ngiòng Pū-tŭng-uâ, Hók-ciŭ-nè̤ng gì mū-ngṳ̄ sê Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄ Hók-ciŭ-uâ.
Mìng-kiŏk sê hók-ciŭ gì hié-kiŏk, ĭ ô chiĕu guó 1,000 cṳ̄ng kiŏk-buōng, nô̤i-ṳ̀ng duâi buô-hông nguòng-lài dŭ sê iù mìng-găng gó-sê̤ṳ, lĭk-sṳ̄ gĭng-diēng hĕ̤k-ciā gô-dā̤ gì diòng-siók lì gì.
Tái-bìng-miêng (太平麵) sê siŏh cṳ̄ng Hók-ciŭ-nè̤ng ĕng lā̤ giù bìng-ăng gì miêng. Ĭ ék-buăng â̤ kiăh siông ák-lâung cà̤ siăh, dâi-biēu sĕng-uăk bìng-ăng, sông-lé. Ĭng-ôi ák-lâung găk Hók-ciŭ-uâ lā̤ gâe̤ng ák láung; ák luâng hài-ĭng (諧音).
Ngiê-sŭk
Siŭ-gāiLṳ̄-iù
Siŭ-gāi
Hók-ciŭ bī-gáu chók-miàng gì lṳ̄-lù hŭng-gīng-kṳ̆ ô: Să̤-hù, Huà-lìng-sê, Dê-câung-sê, Să̤-sièng-sê, Gĭng-săng-sê, Kăi-nguòng-sê, Ŭ-ták, Băh-ták, É̤ṳng-ciòng-sê, Gū-săng, Gì-săng, dēng-dēng.
Īng-sĭk
Siŭ-gāiHók-ciŭ-chái sê Mìng-chái gì dâi-biēu. Hók-ciŭ-chái cĭng gōng chĭng-ké, cṳ̄ gì sèng-âu mâ̤ ó̤i gă cĭng sâ̤ gì iù gâe̤ng sièng, iâ mò̤ ĕng lăk, gó-chṳ̄ ê bī-gáu ciāng. Dáng-sê ĭng diŏh ké-hâiu gì ĭng-só, Hók-ciŭ-nè̤ng gă ó̤i siăh diĕng, cṳ̄ chái sèng-hâiu ó̤i ĕng dòng, cuòi iâ niông nguôi-dê-nè̤ng cái mâ̤ kī.
- Siēu-siăh: Ngṳ̀-uòng, Biēng-nṳ̆k, Nṳ̆k-ṳ̀ng, Diê-biāng, Guŏng-biāng, Só̤h-miêng, dēng-dēng.
- Cūi-guō: Gāng-lāng, Hók-gék, Lèng-gēng, Liĕk-chiĕ, Mĕ̤k-lê-huă Dà, Lī-gèng, dēng-dēng.
- Miàng-chái: Hŭk-tiéu-chiòng, dēng-dēng.
Cŭng-gáu
Siŭ-gāiGăh Hók-ciŭ, īng-hiōng-lĭk bī-gáu duâi gì cŭng-gáu ciō-iéu ô Ià-sŭ-gáu (iâ miàng „Gĭ-dók-gáu“ hĕ̤k „Sĭng-gáu“), Tiĕng-ciō-gáu, Hŭk-gáu, Dô̤-gáu gâe̤ng Ĭ-sṳ̆-làng-gáu.
Chăng-kō̤
Siŭ-gāi- ↑ 福州市统计局-福州市第七次全国人口普查公报（第二号）. [2023-09-23]. (nguòng-sṳ̄ nô̤i-ṳ̀ng còng-dŏng diŏh 2021-05-25).
- ↑ China: Fújiàn (Prefectures, Cities, Districts and Counties) - Population Statistics, Charts and Map.
- ↑ 中国气象数据网 – WeatherBk Data. China Meteorological Administration (中文（中国大陆）).
- ↑ CMA台站气候标准值(1991-2020). China Meteorological Administration (中文).
- ↑ 中国地面国际交换站气候标准值月值数据集（1971–2000年）. China Meteorological Administration. (nguòng-sṳ̄ nô̤i-ṳ̀ng còng-dŏng diŏh 2013-09-21) (中文（简体）). 已經忽略未知參數
|url-status=(幫助)
| Wikinews ciŏng-dà̤ bó̤-dō̤: |