Bō̤-ciéng hō̤ ùng
Báe̤k-gĭng Dâi-hŏk sê Dṳ̆ng-guók gì siŏh sū gŭng-lĭk dâi-hŏk, gāng-chĭng Báe̤k-dâi, ôi-ché̤ṳ diŏh Báe̤k-gĭng Hāi-diêng-kṳ̆. Báe̤k-gĭng Dâi-hŏk cháung-gióng ṳ̀ 1898 nièng, sê Dṳ̆ng-guók gê̤ṳng-dâi dâ̤ ék sū guók-lĭk dâi-hŏk. Báe̤k-dâi sê Dṳ̆ng-guók Sĭng-ùng-huá Ông-dông gâe̤ng Ngū-sé Ông-dông gì huák-nguòng-dê, iā sê iā sâ̤ sṳ̆-dièu diŏh Dṳ̆ng-guók dék ká̤ gì duòng-bó̤ dê. Ĭ iâ sê Dṳ̆ng-guók dê̤ṳng-iéu gì ngiēng-géu hìng dâi-hŏk, ké̤ṳk nè̤ng nêng-ùi sê Dṳ̆ng-guók dék hō̤ gì dâi-hŏk cĭ-ék, ô iā gèng gì hŏk-sŭk sĭng-ngê̤ṳ. Báe̤k-dâi mŭk-sèng ô 5 ciáh hŏk-buô, 41 ciáh iêng-hiê, 216 ciáh ngièng-géu-sū (hĕ̤k ngièng-géu dṳ̆ng-sĭng), 16 ciáh Guók-gă Dê̤ṳng-diēng Sĭk-ngiêng-sék, 20 ciáh hô-sṳ̆k gâe̤ng gáu-hŏk ĭ-iêng. Ĭ ô 101 ciáh buōng-kuŏ cuŏng-ngiĕk, 4 ciáh dâ̤ nê hŏk-sê̤ṳ hŏk-ôi cuŏng-ngiĕk, 244 ciáh suŏk-sê̤ṳ cuŏng-ngiĕk, 201 ciáh báuk-sê̤ṳ cuŏng-ngiĕk, 81 ciáh cuòng-guók dê̤ṳng-diēng hŏk-kuŏ, 35 ciáh báuk-sê̤ṳ-hâiu kuŏ-ngièng làu-dông-câng, 1428 ciáh gáu-sêu (gì-dṳ̆ng báuk-sê̤ṳ-sĕng dō̤-sṳ̆ 1227 ciáh), 1848 ciáh hó-gáu-sêu, gì-dṳ̆ng Dṳ̆ng-guók Kuŏ-hŏk-iêng Iêng-sê̤ṳ 52 ciáh, Dṳ̆ng-guók Gĕ̤ng-tiàng-iêng Iêng-sê̤ṳ 7 ciáh, Dâ̤-săng-sié-gái Kuŏ-hŏk-iêng Iêng-sê̤ṳ 14 ciáh, 973 Hâung-mŭk siū-sĭk kuŏ-hŏk-gă 14 ciáh, Diòng-gĕ̤ng Hŏk-ciā 95 ciáh. Báe̤k-gĭng Dâi-hŏk gì Iêng-sê̤ṳ, 973 Hâung-mŭk siū-sĭk kuŏ-hŏk-gă, Diòng-gĕ̤ng Hŏk-ciā, Guók-gă Dê̤ṳng-diēng Hŏk-kuŏ ī-gék Guók-gă Dê̤ṳng-diēng Sĭk-ngiêng-sék gì só-liông dŭ sê cuòng-guók gō̤-hâu diē-sié dék sâ̤ gì. >>Sié lŏ̤h tĕ̤k...
Nṳ̄ â̤ báik mâ̤?
- Ngà̤ Táuk-sĭng (dù) găk Dṳ̆ng-guók gáu-huôi lĭk-sṳ̄ diē-sié ô sié-nó̤h dê̤ṳng-iéu é-ngiê?
- Diê-nè̤ng huák-hiêng lāu ông-dông-hŏk săng duâi dêng-lŭk?
- Huài-dáik gâe̤ng Kŏ̤-lìng sê Mī-ī-mī-huôi puái gáu Dṳ̆ng-guók gì tàu lâng ciáh diòng-gáu-sê̤ṳ?
- Dṳ̆ng-guók sê-ng-sê cê̤ṳ-iù gì guók-gă?
- Kê̤ṳng gì guŏng-hŏk nguòng-lī sê sié-nó̤h?
- Tái-iòng-hiê gì dṳ̆ng-sĭng sê sié-nó̤h sĭng-giù?
- Formosa sê sióh-nó̤h é-sé̤ṳ?
- Dṳ̆ng-guók gô-dā̤ dék chók-miàng gì gūi-guái siēu-siók-cĭk sê sié-nó̤h cṳ̆?
Cê-mō̤ sáuk-īng
|
Nâ sê nṳ̄ mâ̤ báik wiki ngṳ̄-huák, có̤i hō̤ sĕng kó̤ să-buàng káh-dièu lâ. |
|
Cê-mō̤ sáuk-īng: |
Dŏng-nièng gĭng-dáng
Gĭng-dáng sê 2016 nièng 09 nguŏk 27 hô̤, bái-nê. (sáuk-sĭng)
- 1822 nièng: Huák-guók-nè̤ng Jean-François Champollion sŏng-buó sìng-gŭng gā̤-tĕ̤k Rosetta siŏh-bĭ gà̤-dēng gì Gū Ăi-gĭk ùng-cê.
- 1905 nièng: Albert Einstein diŏh Dáik-guók gì «Ŭk-lī nièng-gáng» gà̤-dēng huák-biēu ùng-ciŏng, tŭi-dō̤ chók cék-nèng dēng-gá gì gŭng-sék „E=mc²“.
- 1940 nièng: Dáik-guók, É-dâi-lé gâe̤ng Nĭk-buōng găk Báik-lìng chiĕng-dêng dùng-mèng dèu-iók, gáu-muōi cī 3 guók hô̤ lā̤ „Dṳ̆k-sĭng-guók“.
- 1983 nièng: Mī-guók-nè̤ng Richard Stallman huák-kī GNU gié-hĕk(dù), ĭ gì mŭk-dék sê kăi-huák cê̤ṳ-iù gì chŏ̤-cáuk hiê-tūng UNIX.
Cáuk-gă dù-piéng
Dṳ̆ng-ciŭ Gĭ-dók-gáu-dòng sê Hók-ciŭ Chŏng-săng-kṳ̆ gì siŏh ciáh Gĭ-dók-gáu gáu-dòng, kī diŏh Mìng-gĕ̤ng dâi-dŏng gì Dṳ̆ng-ciŭ-dō̤ gà̤-dēng. Cŭ-uái có̤i cā sê Ngà̤ Táuk-sĭng cū-cŭng gì dê-sāng. 1948 nièng, Hók-ciŭ gĭ-dók-gáu sáng-dù muōng biéng muōng sâ̤, Ngà̤ Táuk-sĭng ciŏng cêu ciā chió giŏng ké̤ṳk Hók-ciŭ gáu-huôi, gāi siàng gáu-dòng. Dṳ̆ng-ciŭ Gĭ-dók-gáu-dòng sê Hók-ciŭ Gáu-huôi gì dâ̤ 2 ciáh cê̤ṳ-huôi-sū, miêng-cék ô 600 m2, â̤ dé̤ṳng niông 1000 nè̤ng dùng-sìng lì cê̤ṳ-huôi, bī Cĭng-muòng-lô Cê̤ṳ-huôi-sū gó lā̤ duâi. Ciā gáu-dòng diŏh Ùng-huá Dâi Gáik-mêng gì sèng-âu guŏng-muòng, gáu 2002 nièng ciáh tṳ̀ng-sĭng kŭi kī lì. Cī diŏng dù-piéng sê màng-buŏ sèng-âu gì Dṳ̆ng-ciŭ Gĭ-dók-gáu-dòng gâe̤ng Mìng-gĕ̤ng.