Bō̤-ciéng hō̤ ùng
Mà-hṳ̀ng ék-buăng hô̤ lā̤ hṳ̀ng-mà, iâ hô̤ lā̤ duâi-hṳ̀ng-mà hĕ̤k-ciā duâi-mà-hṳ̀ng, sê siŏh cṳ̄ng iā-sĕng gì siăh-nĕng dông-ŭk. Ĭ gâe̤ng hṳ̀ng, mà siŏh-iông dŭ sê sṳ̆k siăh-nṳ̆k-mŭk (Carnivora) gì. Chŭi-iòng-gōng iā sâ̤ kuŏ-hŏk-gă ciŏng ĭ buŏng gáu hṳ̀ng-kuŏ (Ursidae) â-dā̤ kó̤, gó ô nè̤ng giéng-gáe̤k ĭ ng-sê hṳ̀ng gì siŏh cṳ̄ng. Mà-hṳ̀ng sĭng-tā̤ â̤ có̤ buòi-buòi-sék, tàu có̤ ièng-ièng-sék, muōi-muōi có̤ dōi-dōi-sék, sĭng-tā̤ gà̤-dēng ŭ gâe̤ng băh lâng cṳ̄ng ngàng-sáik buŏng iā chĭng-chṳ̄, sĭng-tā̤ gâe̤ng muōi-muōi sê băh gì sáik, ngê, mĕk-ciŭ, kă chiū gâe̤ng giĕng-tàu dŭ sê ŭ gì; bók-lō̤ ô gì sê cĕ̤ng-sáik, ô gì sê ŭ gì sáik. Mà-hṳ̀ng gì sĭng-tā̤ ék-buăng ô 120 gáu 180 liè-mī hī māng gèng, muōi-muōi chă-bók-dŏ̤ 10 gáu 20 liè-mī hī māng dòng, sĭng-tā̤ dâi-gái ô 60 gáu 150 gŭng-gĭng hī māng dâe̤ng. Ék-buăng lì gōng hṳ̀ng-séng gì â̤ bī chĭ-séng gì duâi tàu nék-giāng. Mà-hṳ̀ng buōng-dā̤ sê sĕng-uăk diŏh ŭ-ŭ-áng-áng gì dé̤ṳk-lìng diē-sié, gó-chṳ̄ mĕk-ciŭ mâ̤ hō̤ sāi, bók-guó ĭ diŏh màng-buŏ iâ gâe̤ng diŏh nĭk-dŏng gì sèng-âu siŏh-iông lùng-uăk.Mà-hṳ̀ng â̤ dé̤ṳng dóng siŏh cṳ̄ng dông-ŭk-gái gì „uăk-huá-sĭk“, ĭng-ôi ciā dông-ŭk gì iông-sék gâe̤ng gūi sĕk uâng nièng ī-sèng gì mò̤ sié-nó̤h kṳ̆-biék. Gô-dā̤ diŏh Dṳ̆ng-guók dĕ̤ng-buô, nàng-buô gáu Miēng-diêng dŭ ô, gáu hiêng-câi nâ sĕng-uăk diŏh Sé-chiŏng buô-hông dê-kṳ̆ lāu. Ĭ ciō-iéu diŏh hāi-băk 2000 gáu 3000 mī gì dé̤ṳk-lìng hĕ̤k-ciā cĕng-niŏh-lìng diē-sié. >>Sié lŏ̤h tĕ̤k...
Nṳ̄ â̤ báik mâ̤?
- Ngà̤ Táuk-sĭng (dù) găk Dṳ̆ng-guók gáu-huôi lĭk-sṳ̄ diē-sié ô sié-nó̤h dê̤ṳng-iéu é-ngiê?
- Diê-nè̤ng huák-hiêng lāu ông-dông-hŏk săng duâi dêng-lŭk?
- Huài-dáik gâe̤ng Kŏ̤-lìng sê Mī-ī-mī-huôi puái gáu Dṳ̆ng-guók gì tàu lâng ciáh diòng-gáu-sê̤ṳ?
- Dṳ̆ng-guók sê-ng-sê cê̤ṳ-iù gì guók-gă?
- Kê̤ṳng gì guŏng-hŏk nguòng-lī sê sié-nó̤h?
- Tái-iòng-hiê gì dṳ̆ng-sĭng sê sié-nó̤h sĭng-giù?
- Formosa sê sióh-nó̤h é-sé̤ṳ?
- Dṳ̆ng-guók gô-dā̤ dék chók-miàng gì gūi-guái siēu-siók-cĭk sê sié-nó̤h cṳ̆?
Cê-mō̤ sáuk-īng
Nâ sê nṳ̄ mâ̤ báik wiki ngṳ̄-huák, có̤i hō̤ sĕng kó̤ să-buàng káh-dièu lâ. |
|
Cê-mō̤ sáuk-īng: |
Dŏng-nièng gĭng-dáng
Gĭng-dáng sê 2018 nièng 10 nguŏk 15 hô̤, bái-ék. (sáuk-sĭng)
- 1815 nièng: Huák-guók huòng-dá̤ Napoléon Bonaparte ké̤ṳk Ĭng-guók nè̤ng làu-huóng gáu Saint Helena, gáu-muōi-lāu sī diŏh hŭ-uái.
- 1962 nièng: Sŭ-lièng ciŏng dô̤-dâng hâ gáu Gū-bă kó̤, gâe̤ng Mī-guók chă-nék-giāng buóh páh kī kó̤. Cuòi cêu sê Gū-bă dô̤-dâng nguòi-gĭ(dù).
- 1984 nièng: Dài-uăng cáuk-gă Gŏng-nàng diŏh Mī-guók ké̤ṳk Dài-uăng céng-hū gó gì háik-siâ-huôi gì nè̤ng áng-sák, cuòi cêu sê Gŏng-nàng Áng.
- 2003 nièng: Dṳ̆ng-guók tàu ciáh cái-ìng hĭ-sùng Sìng-ciŭ 5 hô̤ siông-tiĕng.
Cáuk-gă dù-piéng
Huà-lìng-sê sê Hók-gióng Hók-ciŭ gì siŏh ciáh chók-miàng gì sê. Ciā miêu kī diŏh Gū-làu-kṳ̆ Bìng-săng nàng sié, sô̤i-báe̤k-dièu-nàng, să̤-hióng sê Hók-gióng-sēng Ìng-mìng Céng-hū gì dâi-iêng, nàng-hióng sê Gū-bìng-lô gâe̤ng Huà-lìng-lô gì gău-chă diô-kāu. Huà-lìng-sê kī diŏh Báe̤k-sóng Gièng-dáik 2 nièng (964 nièng), Ngù-uŏk-guók gì Hók-ciŭ Góng-siū Bàu Siŭ-niông ciŏng Mìng-guók huòng-dá̤ gṳ̆ng-dâing tiák lâi, ciŏng tiák giâ lì gì cài-lâiu hâ gáu Bìng-săng nàng sié kī siŏh ciáh miêu, hô̤ lā̤ „Uŏk-săng Gék-siòng Sê-iêng“, ciā miêu cêu sê ī-hâiu gì Huà-lìng-sê. Huà-lìng-sê gì duâi-dâing sê nàng buô Dṳ̆ng-guók hiêng-câi bō̤-còng có̤i gô gì siŏh ciáh gióng-dé̤ṳk, ké̤ṳk Dṳ̆ng-guók Guók-ô-iêng diâng có̤ Ciòng-guók Dâe̤ng-diēng Ùng-ŭk Bō̤-hô Dăng-ôi.