Kuóh-dà̤
Chăng-kō̤ Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄ Háng-cê gì bēng-buōng. / 參考閩東語漢字其版本。
| 曲蹄 |
|
| 1910 nièng Hók-ciŭ Mìng-gĕ̤ng gà̤-dēng gì kuóh-dà̤ |
| Hŭng-buó dê-kṳ̆ |
|---|
| Mìng-gĕ̤ng hâ-iù, Hók-gióng hāi-gièng |
| Ngṳ̄-ngiòng |
|
Hók-ciŭ-uâ gâe̤ng Pū-tŭng-uâ (dâ̤ nê ngṳ̄-ngiòng) |
| Hông gì Cŭng-gáu |
|
Lò̤-mā-tiĕng-ciō-gáu gâe̤ng Dô̤-gáu |
| Siŏng-guăng Mìng-cŭk |
Kuóh-dà̤ (
曲蹄 Bŏng-cô/Séng-sék), iâ hô̤ lā̤ Kuóh-dà̤-giāng, Lièng-gă Sùng-mìng (連家船民) hĕ̤k-ciā Hók-ciŭ Dáng-mìng (福州疍民), sê sĕng-uăk diŏh Mìng-gĕ̤ng siông gâe̤ng Hók-ciŭ hāi-gièng gì siŏh ciáh mìng-hiê, sṳ̆k dáng-mìng gì siŏh cṳ̄ng. "Kuóh-dà̤" ciā sṳ̀ sê lṳ̆k-dê gà̤-dēng gì Háng-nè̤ng dó̤i ĭ-gáuk-nè̤ng gì miĕk-chĭng.
Áng diòng-tūng lì gōng, kuóh-dà̤ siŏh-sié-nè̤ng dâi-dŏng duâi-buô-hông gì sì-găng dŭ dêu diŏh sùng gà̤-dēng, lṳ̆k-dê siông gì Háng-nè̤ng káng mâ̤ kī ĭ-gáuk-nè̤ng. Bók-guó gĭng-dáng, kuóh-dà̤ gĭ-buōng ī-gĭng siông-ngiâng diâng-gṳ̆ lāu.
Dṳ̀-kó̤ Hók-ciŭ gì kuóh-dà̤, dáng-mìng găk Dṳ̆ng-guók bĕk-dó̤i iâ ô hŭng-buó, chiông Mìng-nàng, Guōng-dĕ̤ng hī siŏh dái dŭ ô.
Mìng-chĭng
Siŭ-gāiKuóh-dà̤ iâ hô̤ lā̤ kuóh-dà̤-giāng (曲蹄囝), ô gì sèng-âu iâ â̤ siā có̤ Kuŏ-dà̤ (科題), sê Hók-ciŭ Háng-nè̤ng dó̤i cī siŏh dêng nè̤ng gì chĭng-hŭ. Cī siŏh dêng nè̤ng nĭk-nĭk diŏh sùng diē-sié sĕng-uăk, kă-tōi â̤ có̤ uăng-uăng-sék bĕk mâ̤ dĭk, gó-chṳ̄ hô̤ lā̤ ciā miàng-cê. Nṳ̄ gì kuóh-dà̤ iâ ké̤ṳk Hók-ciŭ nè̤ng hô̤ lā̤ Gĕ̤ng-muói-giāng (江妹囝) hĕ̤k-ciā Kuóh-dà̤-bò̤ (曲蹄婆).
Gū-dâi cṳ̆ diē-sié ciŏng kuóh-dà̤ hô̤ lā̤ iù-tīng-cṳ̄ (游艇子), ciā miàng-cê diŏh «Báe̤k-sṳ̄» (北史) gâe̤ng «Săng-săng-cé» (三山志) diē-sié dŭ ô chók-hiêng guó, sê dó̤i Dṳ̆ng-guók dĕ̤ng-nàng hāi gièng sĕng-uăk gì dáng-mìng gì tūng-chĭng. Dòng-dièu gâe̤ng Sóng-dièu gì sèng-âu ék-buăng gó̤ ĭ-gáuk-nè̤ng hô̤ lā̤ băh-cūi-lòng (白水郎), băh-cūi-siĕng (白水仙) hĕ̤k-ciā băh-cūi-ìng (白水人), cī gūi ciáh miàng-cê diŏh «Săng-săng-cé» diē-sié dŭ ô gōng gáu. Dáng ciā cê sê cī nàng-huŏng gì ì-ìng (夷人), ciā chĭng-hŭ diŏh Sùi-dièu gì sèng-âu kăi-sṳ̄ chók-hiêng, gáu Nàng-sóng ī-hâiu ciáh kăi-sṳ̄ puō-biéng kĕk cuòi lì gó̤ cī siŏh dêng diŏh hāi-gièng sĕng-uăk gì nè̤ng.
Kī-nguòng
Siŭ-gāi
Kuóh-dà̤ gì kī-nguòng, diŏh kuóh-dà̤ cê-gă gì diòng-siók dâi-dŏng cêu ô iā sâ̤ cṳ̄ng gōng-huák, gì dṳ̆ng ô cī gūi cṳ̄ng bī-gáu chók-miàng:
- Giéng-gáe̤k cê-gă sê gô-dā̤ iù tiĕng gà̤-dēng dâung giâ lì gì sáu-chiū, dâung dê-dău gì biéng siàng Háng-nè̤ng, dâung cūi lā̤ gì biéng siàng kuóh-dà̤.
- Gōng cê-gă gì cū-cŭng sê Mìng-uŏk nè̤ng, Mìng-uŏk ké̤ṳk Háng Ū-dá̤ miĕk lâi gì sèng-âu cāu cūi lā̤ kó̤.
- Gōng cê-gă gì cū-cŭng sê Dĕ̤ng-céng sèng-âu nùng-mìng gŭng tàu-tàu Lù Sùng (盧循) gì buô-hâ. Lù Sùng cô̤-huāng sék-bâi ī-hâiu cāu hāi lā̤ kó̤.
- Gōng cê-gă gì cū-cŭng sê Hók-gióng gì nguòng-cê̤ṳ-mìng. Uòng Sīng-dĭ páh gáu Hók-gióng ī-hâiu ciŏng ĭ-gáuk-nè̤ng gì chèng dŏk kó̤, dṳ̆k kó̤ hāi lā̤.
- Gōng cê-gă gì cū-cŭng sê Mūng-gū-nè̤ng. Nguòng-dièu miĕk-uòng ī-hâiu â̤ giăng Háng-nè̤ng bó̤-hók cāu cūi lā̤ kó̤.[1]
- Gó ô gì Kuóh-dà̤ gōng cê-gă cū-cŭng sê Dìng Iū-liông (陳友諒) gì buô-hâ.
Buô-hông kuóh-dà̤ gì cŭk-puō gōng sê téng Săng-să̤ buăng guó lì gì. Gū-dâi gì cṳ̆ dŭ nêng-ùi kuóh-dà̤ sṳ̆k "siè cṳ̄ng" (蛇種), sê Mìng-uŏk nè̤ng gì hâiu-dâi. Gōng kuóh-dà̤ sê sáik-mŭk-nè̤ng (色目人, Nguòng-dièu sèng-âu téng Dṳ̆ng-ā lì gì huăng-giāng) gì hâiu-dâi dŭ mò̤ sié-nó̤h gŏng-gé̤ṳ.
Hiêng-dâi hŏk-sŭk-gái ciō-liù gì guăng-diēng sê: Kuóh-dà̤ sê gô-dā̤ Báh-uŏk nè̤ng gì hâiu-dâi, gâe̤ng gĭng-dáng gì Siă-cŭk kī-nguòng chă-bók-dŏ̤, nâ sê gōng chă-biék gì uâ, kuóh-dà̤ diêu diŏh gì cūi biĕng-dău. kuóh-dà̤ gâe̤ng gì-tă dê-huŏng gì dáng-mìng ô siŏh ciáh cū-cŭng, ô gì kuóh-dà̤ sê téng Ciék-gŏng hāi-gièng hŭ-uái buăng guó lì gì, ô gì kuóh-dà̤ téng Hók-ciŭ buăng kó̤ Ciék-gŏng gâe̤ng Gŏng-sŭ, gáu-muōi-lāu bô téng hŭ-uái buăng diōng lì.
Kuóh-dà̤ nguòng-lài ô cê-gă gì ngṳ̄-ngiòng. gáu-muōi-lāu ĭng-ôi gâe̤ng lṳ̆k-dê gà̤-dēng gì Háng-nè̤ng gĭng-guó dòng-gĭ gì ciék-ché̤ṳk, gáu Mìng-dièu gì sèng-âu ī-gĭng Háng-huá (漢化), gāi siàng sāi Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄. Muāng-chĭng Ṳ̆ng-céng 7 nièng (1729 nièng) gì sèng-âu, Ṳ̆ng-céng Huòng-dá̤ mêng-lêng: „Mò̤-niĕ-ài kī chió gì dáng-mìng, niông ĭ diêu diŏh sùng lā̤, ng-sāi giòng-páe̤k ĭ-gáuk-nè̤ng siông-ngiâng; ô nèng-lĭk kī chió gì, â̤ sāi diŏh cūi biĕng-dău kī cê-gă gì cŏng lì diêu, gâe̤ng Háng-nè̤ng siŏh iông diŏh siông hô̤-kēu, huŏng-biêng diêu-că, pāi-giāng mâ̤ sāi kó̤ kiĕ-hô ĭ-gáuk-nè̤ng. gó̤ có̤-guăng-gì kó̤ kuóng dáng-mìng kăi huăng-dê, có̤ chèng, gâe̤ng gì-tă nè̤ng siŏh iông.“ Ṳ̆ng-céng ūng-hṳ̄ dáng-mìng siông-ngiâng mā̤ chió, mā̤ chèng, có̤ sĕng-é gâe̤ng kō̤-cṳ̆, téng cī sèng-âu kăi-sṳ̄, ô ciēu-buô-hông gì Dáng-mìng siông-ngiâng diâng-gṳ̆, cī siŏh dêng nè̤ng ké̤ṳk nè̤ng hô̤ lā̤ „hiók-gă“ (歇家). Dṳ̆ng-huà Mìng-guók sìng-lĭk ī-hâiu, céng-hū géng-cī Háng-nè̤ng káng-mâ̤-kī Dáng-mìng, siông-ngiâng diâng-gṳ̆ gì nè̤ng kăi-sṳ̄ biéng sâ̤. Dṳ̆ng-huà Ìng-mìng Gê̤ṳng-huò-guók sìng-lĭk ī-hâiu, céng-hū ăng-bà̤ iā sâ̤ Dáng-mìng siông-ngiâng, gĭng-dáng gĭ-buōng mò̤ nè̤ng chiông gô-dā̤ hŭ-uâng diêu diŏh cūi lā̤ lāu.
Dṳ̆ng-huà Ìng-mìng Gê̤ṳng-huò-guók ciáh sìng-lĭk gì sèng-âu, có̤ cā ciŏng dáng-mìng dóng siŏh ciáh siēu-só mìng-cŭk lì káng. Gáu-muōi-lāu diŏh 1955 nièng mìng-cŭk sék-biék diêu-că gì sèng-âu, Gê̤ṳng-sāng-dōng giéng-gáe̤k Dáng-mìng ī-gĭng ké̤ṳk Háng-cŭk dùng-huá (同化), mò̤ cê-gă mìng-cŭk dĕk-cĭng gâe̤ng é-sék, gó-chṳ̄ ciŏng ĭ-gáuk-nè̤ng dóng Háng-cŭk gì siŏh buô-hông.
Tā̤-cék dĕk-cĭng
Siŭ-gāiGô-dā̤ kuóh-dà̤ kō̤-nèng gó ô gô-dā̤ Mìng-uŏk-nè̤ng sĭng-tā̤ gì dĕk-cĭng, bók-guó hiêng-câi ī-gĭng gâe̤ng Háng-nè̤ng mò̤ sié-nó̤h kṳ̆-biék lāu. Gô-dā̤ kuóh-dà̤ có̤i mìng-hiēng gì dĕk-cĭng, puòi-hū ngàng-sáik bī-gáu chĭng, kă-tōi bī-gáu dō̤i â̤ có̤ uăng-uăng-sék, Hók-ciŭ nè̤ng gó ĭ-gáuk-nè̤ng hô̤ lā̤ „kuóh-dà̤“ (曲蹄), kō̤-nèng cêu sê téng cŭ-uái lì gì. Ciŏng-uâng gì ngôi-hìng, gâe̤ng ĭ-gáuk-nè̤ng iā sèu diŏh bô áng bô ā̤ gì sùng diē-sié kă-kók-tàu uăng lā̤ kó̤-káung, kă-tōi buàng lā̤ sô̤i diŏh dê-dău, chă kŭi lì niăh ngṳ̀ ô dĭk-ciék gì guăng-hiê.
Ìng-kēu gâe̤ng ngṳ̄-ngiòng
Siŭ-gāi
Gáuk sì-gĭ dó̤i kuóh-dà̤ ìng-kēu tūng-gié gì só-gé̤ṳ dŭ chă iā huông. Mìng-guók sèng-âu gì hŏk-ciā Dìng Ùng-dò̤ (陳文濤) giéng-gáe̤k Hók-ciŭ chê-kṳ̆ gì kuóh-dà̤ chă-bók-dŏ̤ â̤ dăk gáu 10 uâng, ciā só-gé̤ṳ kō̤-nèng bī-gáu ciék-gê̤ṳng dŏng-sì gì cìng-huóng. Gê̤ṳng-sāng-dōng ciáh siông-dài sèng-âu có̤ guó tūng-gié: Mìng-gĕ̤ng diē-hāi-kāu gì kuóh-dà̤ dŭ-liāng ô 3731 chió, 17235 nè̤ng, gì-dṳ̆ng nàng gì 8760 nè̤ng, nṳ̄ gì 8475 nè̤ng, nàng nṳ̄ bī-liê 1:0.967; diŏh Mìng-gĕ̤ng Diòng-lŏ̤h, Īng-tái, Nàng-bìng hó-gê̤ṳng tié-lāu buăng lì buăng kó̤ gì ô 4219 chió, 10369 nè̤ng. Ciŏng-uâng gōng Mìng-gĕ̤ng gì Hók-ciŭ Kuóh-dà̤ ô 27604 nè̤ng, cuòi gó mò̤ sáung hāi-gièng Lò̤-nguòng, Lièng-gŏng hŭ-uái gì kuóh-dà̤. Gó ô cṳ̆-lâiu gōng, gáu 1950 nièng cō̤-iêu, Mìng-gĕ̤ng diē-sié ô kuóh-dà̤ 3 uâng gūi ciáh.
Kuóh-dà̤ có̤i cā diêu diŏh Hók-ciŭ gì Săng-gâing-ciŭ (三縣洲), Bŏng-ciŭ (幫洲), Ngiê-ciŭ (義洲), Ák-mō̤-ciŭ (鴨姆洲), Huáng-sùng-puō (泛船浦), Siông-dô (上渡), Dŏng-ciŭ (中洲), Chŏng-hà gâe̤ng Cūi-buô hŭ-uái. Gáu-muōi-lāu bô buăng gáu Nàng-sê̤ṳ (南嶼), Hùng-dòng (洪塘), Mā-gĕ̤ng (馬江), Dìng-gĕ̤ng (亭江), Guāng-tàu (琯頭), Làu-giè (劉岐), gó ô Mìng-âu, Diòng-lŏ̤h, Īng-tái, Mìng-chiăng, Lò̤-nguòng, Lièng-gŏng ciŏng-uâng gì gĕ̤ng gièng gâe̤ng hāi gièng. Bô ô Kuóh-dà̤ téng Mìng-gĕ̤ng tié-lāu hióng siông-kă̤ giàng, buăng gáu Mìng-báe̤k gì Nàng-bìng, Siêu-ū, Sông-chiŏng, Gióng-ĕu, Ciŏng-lŏk hŭ-uái kó̤. Iâ ô gì buăng kó̤ hāi gièng gì Nìng-dáik, Hà-puō hŭ-nē̤.
Gĭng-dáng gì kuóh-dà̤ dŭ sāi Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄ gì Hók-ciŭ-uâ có̤ cê-gă gì mū-ngṳ̄. Buăng kó̤ Mìng-báe̤k gì kuóh-dà̤ iâ sê gōng Hók-ciŭ-uâ. Ô gì dê-huŏng gì kuóh-dà̤ gó ô cê-gă dĕk-sṳ̀ gì sṳ̀. Kuóh-dà̤ diŏh lĭk-sṳ̄ gà̤-dēng ô cê-gă gì ngṳ̄-ngiòng, bók-guó gáu-muōi-lāu kăi-sṳ̄ uâng kó̤ sāi Háng-nè̤ng gì Hók-ciŭ-uâ. Gáu Mìng-dièu gì sèng-âu, duâi buô-hông gì kuóh-dà̤ ī-gĭng â̤ gōng Hók-ciŭ-uâ lāu, bók-guó gó ô bō̤-liù iā sâ̤ cê-gă ngṳ̄-ngiòng gì ngṳ̄-huák gâe̤ng dăng-sṳ̀. Gê̤ṳng-sāng-dōng siông-dài ī-hâiu duâi có̤ tŭi-guōng Pū-tŭng-uâ, gó-chṳ̄ gĭng-dáng iā sâ̤ kuóh-dà̤ iâ â̤ gōng Pū-tŭng-uâ.
Sáng
Siŭ-gāiKuóh-dà̤ gì sáng ô sĕk gūi cṳ̄ng, iā sâ̤ dŭ sê Mìng-dièu gâe̤ng Muāng-chĭng Háng-huá gì sèng-âu kī gì. Nè̤ng bī-gáu sâ̤ gì sáng kō̤-nèng dŭ gâe̤ng cūi hĕ̤k-ciā páh-ngṳ̀ ô găng-guó. Bī-gáu diēng-hìng gì chiông Gŏng (江), Dòng (唐), Ŭng (翁), Ĕu (歐), Păng (潘), Biêng (卞), Diè (池), Puō (浦) dēng dēng. Gì-dṳ̆ng, „Ŭng“ gì é-sé̤ṳ kō̤-nèng sê „ngṳ̀-ŭng“ (páh-ngṳ̀-gì); „Păng“ (潘) é-sé̤ṳ sê „cūi gà̤-dēng gì huăng-giāng“; „Ĕu“ (歐) kō̤-nèng cī „hāi-ĕu“; Diè (池), Puō (浦), Gŏng (江), Hāi (海) ciông-uâng gì sáng, dŭ sê ĭ-gáuk-nè̤ng sĕng-uăk gì dê-huŏng. Lêng-ngôi, ô gì sáng Dìng (陳) gì kuóh-dà̤ gōng cê-gă sê Dìng Iū-liông (陳友諒) gì hâiu-dâi. Diòng-lŏ̤h Diù-dĕ̤ng-chŏng (籌東村) gì sáng Lù (盧) gì kuóh-dà̤ gōng ĭ-gáuk-nè̤ng sê Lù Sùng (盧循) gì hâiu-dâi.
Hók-ciŭ chê-kṳ̆ gì kuóh-dà̤ iā sâ̤ sáng Dòng (唐), sáng Lâi (賴), sáng Gŏng (江), sáng Ŭng (翁) hĕ̤k-ciā sáng Ciĕng (詹); Mìng-âu gì iā sâ̤ sáng Ĕu (歐), Biêng (卞), Diè (池), Gŏng (江) gâe̤ng Guóh (郭); Diòng-lŏ̤h gì sáng Dìng (陳), Gŏng (江), Ŭng (翁) gâe̤ng Ngà̤ (倪) gì bī-gáu sâ̤; Lò̤-nguòng hāi gièng gì ciō-iéu sáng Lìng (林), Ĕu (歐), Gŏng (江), Dâng (鄭), Lièng (連), Dìng (陳), Ŭng (翁), Làu (劉), Biêng (卞) hĕ̤k-ciā Dòng (唐).
Ùng-huá
Siŭ-gāi
Diŏh lĭk-sṳ̄ gà̤-dēng, kuóh-dà̤ ké̤ṳk lṳ̆k-dê gà̤-dēng gì Háng-nè̤ng káng mâ̤ kī, ng-niông ĭ-gáuk-nè̤ng siông-ngiâng, siŏh-sié-nè̤ng diêu diŏh sùng gà̤-dēng. Kuóh-dà̤ gĭng-cá̤ lài-nguòng ciō-iéu sê diŏh hāi-gièng hĕ̤k-ciā ò̤ lā̤ niăh ngṳ̀, hĕ̤k-ciā sāi sùng lì hâ nó̤h. Duâi-buô-hông nè̤ng chió iā bék, bô gă lā̤ sĕng-uăk iā ṳ̀ng-ê sêu gáu hŭng-tăi gì īng-hiōng. Dṳ̆ng-huà Mìng-guók sìng-lĭk ī sèng, kuóh-dà̤ duâi-buô-hông dŭ mò̤ sié-nó̤h ùng-huá. Gê̤ṳng-sāng-dōng siông-dài ī-hâiu, duâi-buô-hông gì kuóh-dà̤ siông-ngiâng diâng-gṳ̆, iā sâ̤ diòng-tūng gì hŭng-sṳ̆k gâe̤ng sĕng-uăk huŏng-sék kăi-sṳ̄ biéng mò̤, ô sék-diòng gì ngùi-hiēng.
Sê̤ṳng
Siŭ-gāiMuāng-chĭng gáu Mìng-guók gì sèng-âu, kuóh-dà̤ ék-buăng sê̤ṳng kĕk muài-buó (麻布) có̤ gì ĭ-siòng-kó, niēng siàng làng, ŭ hĕ̤k-ciā dà-sáik. Hŭ-uâng gì kó iā kuăng iā duâi, ké̤ṳk nè̤ng hô̤ lā̤ „kuóh-dà̤-kó“ (曲蹄褲). Nṳ̄-gái chiū-uōng gà̤-dēng é̤ṳ tiéng siŏh cèng siŏh cáung kuăng gì ŭ-ŭ-sék biĕng-biĕng. Diŏh siông-ngiâng diâng-gṳ̆ ī-sèng, duâi-buô-hông gì kuóh-dà̤ é̤ṳ táung-siēng-kă, ng-dái mô̤. nṳ̄-gái ng-dièng-kă (纏骹), tàu-huók sĕ̤ ciĕng-ciĕng-sék, muōi-muōi kiéu tiĕng, ciā huók-hìng hô̤ lā̤ „ciĕng-lòi-guói“ (尖螺髻); lâu-mū â̤ ciŏng tàu-huók buàng kī lì, sāi siŏh cṳ̄ng iông-sék chiông siè gì, ô ngô chióh hī māng dòng gì căng-căng (簪簪) chák tàu-huók lā̤. Cuòi ké̤ṳk ô gì hŏk-ciā dóng có̤ kuóh-dà̤ sê Mìng-uŏk nè̤ng hâiu-dâi gì céng-gé̤ṳ, ĭng-ôi Mìng-uŏk nè̤ng cĭng mì-séng lâu-siè.
Diêu
Siŭ-gāi
Gô-dā̤ duâi-buô-hông gì Kuóh-dà̤ siŏh-sié-nè̤ng dŭ sê diêu diŏh sùng lā̤. „Lièng-gă-sùng“ (連家船) ciā miàng-cê sê dó̤i kuóh-dà̤ bī-gáu dṳ̆ng-séng (中性) gì chĭng-hŭ, ciā sṳ̀ iâ dó̤i kuóh-dà̤ mò̤ sié-nó̤h káng mâ kī gì é-sé̤ṳ. Mìng-gĕ̤ng gà̤-dēng gì lièng-gă-sùng ék-buăng ô 5 gáu 6 mī hī māng dòng, ô 3 mī hī māng kuăng. Tàu-muōi ciĕng-ciĕng-sék kiéu tiĕng, dâi-dŏng bô bàng bô kuák, gó ô kĕk dé̤ṳk-bùng có̤ gì sùng-dū. Siŏh gá ciŏng-uâng gì sùng sê kuóh-dà̤ gĕ̤ng-cáuk gâe̤ng sĕng-uăk gì dê-huŏng, páh-ngṳ̀ diŏh sùng-tàu gì gák-bēng, sùng-dū cêu sê chió gâe̤ng chŏng-kó, sùng-muōi sê cháik-sū. Kuóh-dà̤ ék-buăng kĕk siŏh cṳ̄ng chŭ-chŭ-sék dé̤ṳk-dè̤ng téng kó-kă-biĕng â-dā̤ tū diē kó̤ ciék niêu bà̤ chók lì, ô gì kuóh-dà̤ gó â̤ diŏh sùng-muōi iōng giĕ gâe̤ng ák cī siŏh lôi gì tàu-săng. Bī-gáu cā sèng-âu siông-ngiâng diâng-gṳ̆ gì kuóh-dà̤ â̤ diŏh gĕ̤ng-gièng hĕ̤k-ciā tăng-tù (灘塗) lā̤ kī chió. Ĭ-gáuk-nè̤ng sĕng diŏh dê-dău lā̤ páh kĕk chà có̤ gì dōng, gái ciŏng nguòng-lài cê-gă gì sùng ĕng diŏh gà̤-dēng dóng chió lì sāi, hĕ̤k-ciā ng-kĕk sùng lì có̤, găk dōng gà̤-dēng puō chà-bēng lì kī chió. Hŭ-uâng gì chió iā nâung, ké̤ṳk nè̤ng hô̤ lā̤ „sé-kă-làu“ (四骹樓) hĕ̤k-ciā „tì-kă-bùng“ (提骹房).
È̤ng băh duâi dâi
Siŭ-gāi
Áng diòng-tūng gì hŭng-sṳ̆k, kuóh-dà̤ gì giék-huŏng ék-buăng iù bâ-nā̤ có̤ ciō, iâ ô gó̤ nè̤ng có̤ muòi gì. Ék-buăng tiàng-sê̤ṳ sê sáe̤ng lā̤, có̤ chók-dông (做出動), chiăng nā̤ (請奶, chiăng Lìng-cūi-nā̤) gâe̤ng guó guăng (過關). Cṳ̆-niòng-giāng 18 huói chók-gá, giék-huŏng ī-hâiu kó̤ dòng-buŏ chió lā̤ diêu, hī siŏh buŏ ô tiè-gá (啼嫁), má-gá (罵嫁) gì hŭng-sṳ̆k. gĕ̤ng-muói-giāng â̤ gá siông ngiâng, kuóh-dà̤-giāng mò̤ tō̤ lṳ̆k-dê gì nṳ̄-gái có̤ lâu-mā. Giék-huŏng hī siŏh nĭk, cūi méng gì sùng nâ sê káng-giéng kó̤ ciék sĭng-bô gì sùng, mò̤ guāng â̤ nêng-sék mâ̤, dŭ â̤ sāi giàng guó kó̤ tō̤ mī-ciū lì chiók. Mī-ciū sê nṳ̄-huŏng buòi-gá gì nó̤h, hô̤ lā̤ „sĭng-bô-niêu“ (新婦尿). Gĕ̤ng-muói-giāng diŏh dòng-buŏ sī lō̤ ī-hâiu ék-buăng â̤ gái gá siŏh ciáh, giék-huŏng ī-sèng nâ sê ô gâe̤ng bék-ciáh nàng-gái sá, biék-nè̤ng iâ mâ̤ kó̤ gōng ĭ, cuòi dŭ mò̤ Háng-nè̤ng hī māng gōng-gé̤ṳ. Chió bó gì nàng-gái gó â̤ kó̤ tō̤ sá̤-bò̤.
Kuóh-dà̤ sī nè̤ng sèng-âu gì hŭng-sṳ̆k gâe̤ng lṳ̆k-dê gà̤-dēng gì Háng-nè̤ng ô nék-giāng chă-biék. Pī-ṳ̀ gōng, kuóh-dà̤ chió bék, mò̤-niĕ-ài chiăng hù-siông dô̤-sê̤ṳ lì có̤ chék (做七). Hāi-gièng gì kuóh-dà̤ mò̤ muó, ék-buăng dò̤ chāu-chiŏh (草蓆) guōng lâ, muài diŏh bī-gáu piék gì tăng-tù (灘塗) diē-sié, cuòi mâ̤ sāi ké̤ṳk bék-nè̤ng káng-giéng. Có̤i cā sáng Tiĕng-ciō-gáu gì kuóh-dà̤ muài diŏh Hók-ciŭ-siàng să̤-báe̤k gì Hông-gáu-săng (奉教山). Ciā săng cêu sê gĭng-dáng gì Mā-ăng-săng (馬鞍山), gô-dā̤ Hók-ciŭ nè̤ng gó̤ ĭ Kuóh-dà̤-săng (曲蹄山).
Có̤-cáik
Siŭ-gāiHók-ciŭ nè̤ng cié-cáu ô „Guăng săng mìng sé kuóh-dà̤ ngô“ (官三民四曲蹄五) gì gōng-huák. Cêu sê gōng, có̤-guăng-gì diŏh Sĕk-nê-nguŏk niék-săng cié-cáu, báh-sáng diŏh niék-sé cié-cáu, kuóh-dà̤ diŏh niék-ngô cié. Săng-sĕk màng-buŏ gì sèng-âu, kuóh-dà̤ â̤ ciŏng sùng kŭi gáu Mìng-gĕ̤ng dâi-dŏng kó̤, miēng lā̤ cái-ciō (債主) lì tō̤ cièng, cuòi hô̤ lā̤ „chiĕng-gŏ̤“ (遷篙). Ciáng-nguŏk chĕ̤-nê gáu chĕ̤-sé, nṳ̄-gái gâe̤ng niè-giāng â̤ siông ngiâng tō̤ guōi (討粿), kó̤ Háng-nè̤ng diêu gì dê-huŏng, gă-gă-chió-chió chióng sĭ bái nièng (唱詩拜年), gōng gék-lé gì uâ lì tō̤ guōi. Kuóh-dà̤ chók-miàng gì «tō̤ guōi sĭ» (討粿詩) ô: „Gŭ sō̤ sĕ̤ng-sĕ̤ng hŏk sĭng-nièng, è̤ng-è̤ng sāng-dĕng guá tiăng sèng; hō̤ gŏ̤ hō̤ guōi sáe̤ng nù kó̤, gĭng-cê bà̤-bēng kiê muòng sèng.“ (姑嫂雙雙賀新年, 紅紅傘燈掛廳前; 好糕好粿送奴去, 金字牌板豎門前) „Gô nièng gáu kó̤ bô sĭng nièng, sĕng-é hĭng-lè̤ng téng duâi cièng; gŭng-hī huák-cài bìng-ăng guó, sáe̤ng nù tòng-guōi guó mùong sèng.“ (舊年過了又新年, 生意興隆賺大錢; 恭喜發財平安過, 送奴糖粿過門前) dēng dēng. Có̤ cáik gì sèng-âu, Kuóh-dà̤ ô chióng ngṳ̀-gŏ̤ (漁歌) gì diòng-tūng, bók-guó cuòi găk gĭng-dáng ô sék-diòng gì ngùi-hiēng.
Géng-gé
Siŭ-gāiKuóh-dà̤ iā giăng nè̤ng téng sùng sèng-dău gĭng-guó, ĭ-gáuk-nè̤ng giéng-gáe̤k cuòi sê cūi-mā (水馬, é-sé̤ṳ sê céng sī gì nṳ̄-gái) gì hióng-cĭng. Bók-guó nâ sê dé̤ṳk diŏh cūi-mā dŭ diŏh lău gèng lì, biê-miēng gūi lì tō̤ mà-huàng. Kuóh-dà̤ káng-giéng dâung cūi lā̤ nè̤ng mâ̤ sāi dĭk-ciék giú siông lì, ô săng tèng săng pù (三沉三浮) gái giú gì sĭk-guáng. Ĭng-ôi iā sèu giàng sùng, kuóh-dà̤ giăng gōng „tó̤i“ (退), „huàng“ (橫) ciŏng-uâng gì cê. Kuóh-dà̤ giéng-gáe̤k káng-giéng bà̤-lēng-pók gì nó̤h dŭ mâ̤ gék-lé, diāng lō̤ buòng-buòng lō̤ dŭ mâ̤ sāi bà̤-lēng-pók, siăh ngṳ̀ iâ mâ̤ sāi huăng siŏh méng. Kuóh-dà̤ giéng-gáe̤k ngṳ̀ gì mĕ̤k-ciŭ mâ̤ siăh gì, ĭ-gáuk-nè̤ng diŏh sùng-tàu â̤ diĕu ngṳ̀ gì mĕ̤k-ciŭ, giéng-gáe̤k cuòi â̤ bō̤-bé sùng mâ̤ pâung.
Ngṳ̀-gŏ̤
Siŭ-gāiCiō dèu-mŭk: Kuóh-dà̤-ké̤ṳk
Kuóh-dà̤ gì ngṳ̀-gŏ̤ (漁歌) sê kuóh-dà̤ mìng-găng gì siŏh cṳ̄ng diòng-tūng ĭng-ngŏk, ciō-iéu ô buàng-gŏ̤ (盤歌) gâe̤ng chióng hŏk-nièng-gŏ̤ (唱賀年歌) lâng cṳ̄ng, dŭ sê kĕk Hók-ciŭ-uâ lì chióng. Buàng-gŏ̤ sê siŏh nàng siŏh nṳ̄ dó̤i-chióng (對唱), gŏ̤-sṳ̀ sê hiêng-diòng huák-hŭi gì; hŏk-nièng-gŏ̤ sê diŏh guó-nièng gì sèng-âu hióng lṳ̆k-dê gà̤-dēng gì Háng-nè̤ng tō̤ guōi sèng-âu chióng gì gŏ̤. Kuóh-dà̤ ngṳ̀-gŏ̤ ô Mìng-kiŏk gì kuóh-diêu, iâ dó̤i Hók-ciŭ gì-tă gì mìng-ièu (民謠) kuóh-ngiê (曲藝) ô ék-dêng gì īng-hiōng, bók-guó gĭng-dáng ô sék-diòng gì ngùi-hiēng, hiêng-câi ī-gĭng ké̤ṳk céng-hū gă gáu Hók-ciŭ-chê gâe̤ng Hók-gióng-sēng gì Hĭ-ŭk-cék Ùng-huá Mì-sāng (非物質文化遺產) gì miàng-dăng diē-sié kó̤ lāu.
Cŭng-gáu
Siŭ-gāiCó̤i cā, kuóh-dà̤ sáng Hók-gióng buōng-tū dĕk-sáik gì iā sâ̤ Dô̤-gáu sìng, gì-dṳ̆ng bău-guák Ù-cṳ̆, Siè-sìng (蛇神), Uă-sìng (蛙神), Lṳ̀ng-sìng (龍神), gó ô Mā-cū, Nā-gŭng, Băh-mā-cŏng-uòng, Kăi-mìng-cŏng-uòng (開閩尊王, Uòng Sīng-dĭ), Ŭi-ū-cŏng-uòng (威武尊王, Uòng Sīng-dièu), Ngū-hók Uòng-iè (五福王爺), Lìng-cūi-nā̤, Dìng Siông-cṳ̆ (陳尚書, Dìng Ùng-lṳ̀ng), Chék-sĭng-nā̤ (七星奶), Chèng-lòi Gŭ-niòng (田螺姑娘) gâe̤ng gáuk cṳ̄ng dê-tàu-sìng. Kuóh-dà̤ cĭng sèu giàng-sùng, gó-chṳ̄ diŏh ĭ-gáuk-nè̤ng dâi-dŏng cêng-kó̤ sáng Mā-cū, gó ciŏng Mā-cū gì séng-iōng diòng gáu Mìng-báe̤k gì nô̤i-lṳ̆k dê-kṳ̆ kó̤. Kuóh-dà̤ gó ciŏng Băh-mā-cŏng-uòng gì séng-iōng diòng gáu Mā-cū-dō̤, Nā-gŭng gì séng-iōng diòng kó̤ Liù-giù. Iâ ô siŏh buô-hông gì kuóh-dà̤ sáng Hŭk-gáu.
17 sié-gī gì sèng-âu, huăng-giāng diòng-gáu-sê̤ṳ gáu Hók-ciŭ lì uăk-dông, sìng-lĭk gáu-kṳ̆ (教區), kăi-sṳ̄ ô kuóh-dà̤ sáng Tiĕng-ciō-gáu. Téng 19 sié-gī dṳ̆ng-gĭ kī, cī siŏh dêng diòng-gáu-sê̤ṳ ciŏng kuóh-dà̤ dóng có̤ sê dâe̤ng-iéu diòng-gáu dó̤i-chiông, gó ĭng-ôi cuòi dĕk-lìng-é kó̤ ŏ̤k Hók-ciŭ-uâ. Tiĕng-ciō-gáu gáu-huôi dó̤i-chiū hông-gáu gì kuóh-dà̤ siông-ngiâng diâng-gṳ̆, bié-miēng ĭ-gáuk-nè̤ng sêu gáu Háng-nè̤ng gì kiĕ-hô, bô kŭi hŏk-hâu gáu-ṳ̆k kuóh-dà̤, gó-chṳ̄ hông-gáu gì kuóh-dà̤ muōng biéng muōng sâ̤. Gáu gĭng-dáng, duâi-buô-hông gì Kuóh-dà̤ dŭ sáng Tiĕng-ciō-gáu lāu. Kuóh-dà̤ gâe̤ng kuóh-dà̤ gì hâiu-dâi ciéng Hók-ciŭ Tiĕng-ciō-gáu gáu-dù gì ìng-kēu iā duâi.
Dó̤i kuóh-dà̤ gì gì-sê
Siŭ-gāi.jpg)
Téng Sóng-dièu kăi-sṳ̄, kuóh-dà̤ ké̤ṳk lṳ̆k-dê gà̤-dēng gì Háng-nè̤ng dóng có̤ „ciéng-mìng“ (賤民) káng mâ̤ kī. Gô-dā̤ ô siŏh cṳ̄ng gōng-huák, Hók-ciŭ gì nàng-gái nâ mò̤ cièng tō̤ lâu-mā, ng-sê tō̤ gĕ̤ng-muói-giāng, cêu sê kó̤ tō̤ lâng-gā-siăng (兩個聲, cī ngôi-dê lì gì nè̤ng). Kuóh-dà̤ gì sĕng-sāng gâe̤ng sĕng-uăk dŭ sêu gáu iā duâi gì hâing-cié, mâ̤ sāi siông ngiâng diâng-gṳ̆, mâ̤ sāi sê̤ṳng sĭ-dièu (絲綢) gì ĭ-siòng, mâ̤ sāi gâe̤ng Háng-nè̤ng giék-huŏng, siông áng mâ̤ sāi ciă sāng gâe̤ng sê̤ṳng à̤, ô hō̤ dâi mâ̤ sāi diŏng-dĕng-giék-chăi (張燈結綵), giàng diô dŏng diŏh uăng iĕu dă̤ tàu ièng biĕng-dău giàng, mâ̤ sāi sê̤ṳng Háng-nè̤ng gì ĭ-siòng, kó-guāng siŏh mĕng gèng siŏh mĕng dă̤. Nṳ̄-gái sĕ̤ buáng-biĕng-guói (半爿髻), mâ̤ sāi ŏ̤k Háng-nè̤ng nṳ̄-gái hŭ-uâng sĕ̤. Ô gì dê-huŏng gó géng-cī kuóh-dà̤ siông ngiâng lì, dŏng-dê ô „Kuóh-dà̤ nĕ̤ng siông ngiâng, siông ngiâng páh sī mò̤ buòi miâng“ (曲蹄莫上岸, 上岸拍死無賠命) gì gōng-huák. Siông ngiâng diâng-gṳ̆ gì kuóh-dà̤ iâ mâ̤ sāi kī kĕk nguā có̤ dīng gì chió, ŏ̤k Háng-nè̤ng kī ô huōi-chiòng-bău gì chió gâing-gâing sê mâ̤ sāi gì. Ô gì chió bó gì kuóh-dà̤ kĕk iā sâ̤ cièng kó̤ uōi-lô (賄賂) siŏh sáng gì Háng-nè̤ng, kĕk Háng-nè̤ng gì mìng-gék kó̤ tĕ̤k-cṳ̆ kō̤-cṳ̆.
Muāng-chĭng muăk-gĭ Hók-ciŭ ô siŏh ciáh miàng hô̤ lā̤ Guóh Báik-chiŏng (郭柏蒼) gì tĕ̤k-cṳ̆-nè̤ng, diŏh ĭ siā gì «Dé̤ṳk găng Sĕk-nĭk uâ» (竹間十日話) diē-sié, ô gōng siŏh ciáh Sông-dê (順治) nièng-găng miàng-cê hô̤ lā̤ Gĭng Giáng (金鏡) gì céng-sê̤ṳ ĭng-ôi chió bék gâe̤ng gĕ̤ng-muói-giāng giék-huŏng, siâ-huôi dê-ôi biéng iā dă̤ gì gó-sê̤ṳ:
Cī siŏh dâung Ùng-ngiòng-ùng huăng-ĭk siàng Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄ é-sé̤ṳ cêu sê:
Téng Muāng-chĭng kăi-sṳ̄, céng-hū gâe̤ng kuóh-dà̤ dŭ buóh siōng chṳ̄-siĕu ciā gì-sê gì céng-cháik. 18 sié-gī Ṳ̆ng-céng (雍正) nièng-găng, céng-hū ṳ̄ng-hū kuóh-dà̤ siông ngiâng diâng-gṳ̆, bók-guó mìng-găng gó ô cĭng sâ̤ nè̤ng káng mâ̤ kī ĭ-gáuk-nè̤ng. Muāng-chĭng muăk-gĭ có̤ hiēng-céng (憲政), ô nè̤ng hióng Hók-gióng-sēng cṳ̆-ngiê-guŏh (諮議局) tì chók ngiê-áng, iéu-giù lĭk-huák bō̤-hô kuóh-dà̤ gâe̤ng Háng-nè̤ng dái-ngê̤ṳ bìng-dēng, dáng-sê céng-hū gōng cuòi sê sĭk-guáng, mò̤ ciék-sêu cuòi ngiê-áng. Dṳ̆ng-huà Mìng-guók sìng-lĭk ī-hâiu, uòng-ciòng gā̤-dṳ̀ kuóh-dà̤ mâ̤ siông ngiâng gì géng-lêng. Gê̤ṳng-sāng-dōng siông-dài ī-hâiu, céng-hū ăng-bà̤ iā sâ̤ kuóh-dà̤ siông-ngiâng. Gì-sê gì céng-cháik uòng-ciòng mò̤ lāu, bók-guó ô gì Háng-nè̤ng gó sê káng mâ̤ kī kuóh-dà̤.
Ùng-huá hìng-chiông
Siŭ-gāiHók-ciŭ mìng-găng gì ùng-huá hìng-chiông
Siŭ-gāiHók-ciŭ mìng-găng ùng-huá diē-sié káng mâ̤ kī kuóh-dà̤, giéng-gáe̤k ĭ-gáuk-nè̤ng găng-giēu-lê. Diŏh Hók-ciŭ-uâ dâi-dŏng ô iā sâ̤ káng mâ̤ kī kuóh-dà̤ gì sṳ̆k-ngṳ̄. Chiông „Kuóh-dà̤-ŭng“ (曲蹄瘟), „Siŏh lăk gāng-lāng gĕ̤h guó kăng, kuóh-dà̤ iâ siōng có̤ sĭng-săng; Chiū niĕng bék-giāng dēu-dēu-ciéng, mâ̤ siā săng cê Dâiu Iéng-săng“ (一粒橄欖丟過坑, 曲蹄也想做先生; 手拈筆仔抖抖戰, 賣寫三字竇燕山), „Kuóh-dà̤ â̤ có̤-guăng, Dṳ̆ng-nguòng biéng Báe̤k-huăng“ (曲蹄會做官, 中原變北番) cī siŏh lôi, gó ô „Kuóh-dà̤ nĕ̤ng siông ngiâng, siông ngâng ké̤ṳk páh sī mò̤ buòi miâng“ (曲蹄莫上岸, 上岸乞拍死無賠命) ciŏng-uâng ŭi-hiĕk gì uâ. Muāng-chĭng céng-hū ūng-hṳ̄ kuóh-dà̤ mā̤ guăng, gó ô „Ièu sùng ièu sùng lă, kuóh-dà̤ có̤ lō̤-diă. Siēu-iè dáng bóng-tĕ̤ng, siēu-ciā kó̤ dăk chiă. Tiăng-dŏng nè̤ng-káh háng gŭng-hī, bùng-diē nā̤-nā̤ táung-siēng-kă“ (搖船搖船啦, 曲蹄做老爹. 少爺擔糞桶, 小姐去踏車. 廳中儂客喊恭喜, 房裡奶奶脫跣骹) ciŏng-uâng chiéu kuóh-dà̤ gì sṳ̆k-ngṳ̄. «Mìng-dŭ Biék Gé» diē-sié iâ ô biēng-dă̤ kuóh-dà̤ gì ùng-cê, bók-guó ô gì kuóh-dà̤ diŏh ciā cṳ̆ diē-sié sê ī céng-mêng hìng-chiông chók-hiêng gì. Hók-ciŭ ô iā sâ̤ gì dê-miàng gâe̤ng kuóh-dà̤ ô găng-guó. Hók-ciŭ chê-kṳ̆ să̤-báe̤k ô Mā-ăng-săng (馬鞍山), gô-dā̤ hô̤ lā̤ Kuóh-dà̤-săng (曲蹄山), hŭ-uái gô-dā̤ ô iā sâ̤ kuóh-dà̤ muài diŏh cŭ-nē̤. Mā-cū gì Nàng-găng-dō̤ (南竿島) iâ ô Kuóh-dà̤-ó̤ (曲蹄澳).
Huăng-giāng bék â-dā̤ gì Mìng-gĕ̤ng gâe̤ng kuóh-dà̤
Siŭ-gāi1847 nièng Hók-ciŭ kăi-bó ī-hâiu, iā sâ̤ Gĭ-dók-gáu diòng-gáu-sê̤ṳ lì Hók-ciŭ diòng-gáu. Cī siŏh dêng nè̤ng gì bék-gé diē-sié gé giâ lì iā sâ̤ kuóh-dà̤ gì sĕng-uăk, ké̤ṳk huăng-giāng làu giâ iā chĭng gì éng-chiông:
Diêng-īng ùng-huá dâi-dŏng gì kuóh-dà̤
Siŭ-gāiMī-guók dô̤-iēng Julien Bryan diŏh 1947 nièng kiák guó siŏh buô miàng-cê hô̤ lā̤ «Bēng-sùng cĭ Gă» (Sampan Family) gì diêng-īng, gōng gì sê Mìng-gĕ̤ng diē-hāi-kāu hŭ-uái siŏh chió sáng Lìng (林) gì kuóh-dà̤ siŏh nĭk gì sĕng-uăk.
2009 nièng, dô̤-iēng Ŭ Hióng-huà (巫向華) gŏng-gé̤ṳ Kuóh-dà̤ gì ùng-huá sĕng-uăk kiák siàng siŏh buô diêng-īng «Tiĕng-ciō gì Ngṳ̀-hŭ» (天主其漁夫), ciā diêng-īng diē-sié duâi buô-hông nô̤i-ṳ̀ng sê kĕk Hók-ciŭ-uâ gōng gì.
Hiêng-câung
Siŭ-gāi
Téng 20 sié-gī 50 nièng-dâi kăi-sṳ̄, Dṳ̆ng-guók céng-hū ăng-bà̤ kuóh-dà̤ siông ngiâng diâng-gṳ̆, ciék-sêu gáu-ṳ̆k. Gĭng-dáng Mìng-gĕ̤ng gĕ̤ng gièng gâe̤ng hāi-gièng ô iā sâ̤ kuóh-dà̤ gì chŏng, dŭ sê hī sèng-âu kī gì. Kuóh-dà̤ duâi buô-hông gó sê có̤ gâe̤ng cūi ô găng-guó gì gĕ̤ng-cáuk, chiông Chŏng-săng-kṳ̆ Mìng-gĕ̤ng nàng ngiâng gì kuóh-dà̤ cêu ké̤ṳk ăng-bà̤ gáu Chŏng-săng-kṳ̆ Cūi-siông ngṳ̀-ngiĕk dâi-dôi diē-sié kó̤, 1979 nièng, céng-hū gó buák kuăng kī siŏh cô̤ ngṳ̀-mìng sĭng-chŏng. Téng 1990 nièng-dâi kī, iā sâ̤ chió dŭ cê-gă kĕk ciŏng-tàu hĕ̤k-ciā chà lì kī chió. Lò̤-nguòng-gâing céng-hū gó ké̤ṳk hāi-gièng gì kuóh-dà̤ kī Hāi-siông-chŏng (海上村, diŏh Sièng-gĕ̤ng-déng), Sĕng-hŭng-chŏng (先鋒村, diŏh Bê-lī-hiŏng), Sìng-hŭng-chŏng (乘風村, diŏh Sĕ̤ng-săng-déng) săng ciáh chŏng. 1990 nièng kăi-sṳ̄, Hók-ciŭ-chê céng-hū ciŏng diông giâ lì gì kuóh-dà̤ dŭ ăng-bà̤ siông ngiâng diâng-gṳ̆.
Gĭng-dáng gì kuóh-dà̤ sĕng-uăk gâe̤ng gáu-ṳ̆k cūi-bìng dŭ ô iā duâi gì tì-gŏ̤. Duâi buô-hông gì kuóh-dà̤ dŭ có̤ gâe̤ng páh-ngṳ̀, cūi siông ông-sók, uă săi ciŏng-uâng gì cék-ngiĕk, bêng-chiă dáik gáu céng-hū gì ék-dêng gĭng-cá̤ ciĕ-tì. Iā sâ̤ kuóh-dà̤ ciŏng sùng gāi siàng duâi mŭk huăng-sùng (帆船), ô gì gó sāi â̤ hâ gūi báh dóng gì gáung sùng (鋼船). Ô gì kuóh-dà̤ ké̤ṳk céng-hū chiāng kó̤ có̤ nô̤i-ò̤ gì ôi-sĕng.
Lêng-ngôi siŏh huŏng-miêng, kuóh-dà̤ gì diòng-tūng ùng-huá ô sék-diòng gì ngùi-hiēng, kuóh-dà̤ gì ngṳ̀-gŏ̤, hiêng-câi ī-gĭng ké̤ṳk céng-hū gă gáu Hók-ciŭ-chê gâe̤ng Hók-gióng-sēng gì Hĭ-ŭk-cék Ùng-huá Mì-sāng (非物質文化遺產) gì miàng-dăng diē-sié kó̤ lāu.
Chăng-kō̤ cṳ̆-lâiu
Siŭ-gāi- ↑ Hùng Ái-dĭng (馮愛珍). Hók-ciŭ Huŏng-ngiòng Sṳ̀-diēng (福州方言詞典). 1998.
| Wikimedia Commons diē-sié ô gâe̤ng Category:Fuzhou Tanka ô-găng-guó gì nô̤i-ṳ̀ng. |
