Uòng Sīng-dĭ

Chăng-kō̤ Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄ Háng-cê gì bēng-buōng. / 參考閩東語漢字其版本。

Uòng Sīng-dĭ (王審知, 862 nièng – 925 nièng ) cê Séng-tŭng (信通), sê Ngū-dâi Sĕk-guók (五代十國) gì sèng-âu Mìng-guók (閩國) gì kăi-guók huòng-dá̤ (開國皇帝), Sṳ̄ chĭng Kăi-mìng-uòng (開閩王).

Gŏng-gé̤ṳ «Sĕk-guók Chŭng-chiŭ» (十國春秋) gì gōng-huák, Uòng Sīng-dĭ sê Lòng-ià Uòng-sê (琅琊王氏) siŏh cŭk gì nè̤ng, cū-cŭng (祖宗) sê Cìng-dièu gì ciŏng-gŭng Uòng Cēng (王翦). Ĭ găh Guŏng-ciŭ Gó-sṳ̄ (光州固始, gĭng-dáng Ò̤-nàng-sēng Gó-sṳ̄-gâing) chók-sĕng, gà̤-dēng ô lâng ciáh hiăng-diê-gŏ̤, hô̤ lā̤ Uòng Sīng-dièu (王審潮) gâe̤ng Uòng Sīng-giĕ (王審邽). Uòng Dièu sê Dòng-dièu Gó-sṳ̄-gâing gì diōng-sṳ̄(長史). 881 nièng, Uòng Sê̤ṳ (王緒) cô̤-huāng (造反), páh diē Guŏng-ciŭ, ciŏng săng ciáh hiăng-diê-gŏ̤ niăh kó̤. Uòng Sê̤ṳ iā káng-dâe̤ng (看重) ĭ săng ciáh, niông ĭ-gáuk-nè̤ng có̤ ciŏng-gŭng (將軍). 885 nièng, săng ciáh hiăng-diê-gŏ̤ gṳ̆ng Uòng Sê̤ṳ páh gáu Hók-gióng, buô-dôi liòng-sĭk mò̤ gáu, Uòng Sê̤ṳ mò̤ niông ciŏng-gŭng gâe̤ng bĭng-giāng dái gă-sṳ̆k, gáuk-nè̤ng dŭ iā sêu-ké. Uòng Sīng-dièu cêu gâe̤ng gì-tă gūi ciáh ciŏng-gŭng hăk-mèu (合謀), tài-sī Uòng Sê̤ṳ, cê-gă có̤ nguòng-só̤i (元帥). Dâ̤ nê nièng páh giâ Ciòng-ciŭ, Hók-gióng guăng-chák-sṳ̄ (觀察使) Dìng Ngàng (陳巖) êng-mêng (任命) Uòng Sīng-dièu có̤ Ciòng-ciŭ chié-sé̤ṳ (刺史).

891 nièng, Dìng Ngàng bâng iā hēng, puái nè̤ng gó̤ Uòng Sīng-dièu lì Hók-ciŭ, buóh siōng ké̤ṳk ĭ gŭng-guòng (軍權), dáng-sê Uòng Sīng-dièu nè̤ng gó muôi gáu Dìng Ngàng cêu sī kó̤ lāu. Dìng Ngàng gì chĭng-gă-gêu Huōng Hŭi (范暉), găk Hók-ciŭ cê̤ṳ-chĭng (自稱) làu-hâiu (留後), mò̤ niông ĭ lì. Uòng Sīng-dièu puái Uòng Sīng-dĭ gâe̤ng Uòng Ngiêng-hók (王彥復) kó̤ páh Hók-ciŭ, có̤i-cṳ̆ng găk 893 nièng tūng-ék Hók-gióng. Uòng Sīng-dièu có̤ Hók-gióng guăng-chák-sṳ̄, Uòng Sīng-dĭ có̤ Hók-gióng hó-guăng-chák-sṳ̄ (副觀察使).

898 nièng, Uòng Sīng-dièu bâng iā hēng, chŭi-iòng-gōng Uòng Sīng-dièu ô sé ciáh giāng, Uòng Sīng-dièu giéng-gáe̤k cê-gă gì giāng-diê dŭ mò̤ Uòng Sīng-dĭ buōng-sê̤ṳ, có̤i-muōi cêu niông Uòng Sīng-dĭ lì ciék-băng (接班). Dòng Ciĕu-cŭng (唐昭宗) hŭng Uòng Sīng-dĭ có̤ „Hók-gióng guăng-chák-sé̤ṳ (福建觀察使), Ŭi-ū-gŭng cáik-dô-sé̤ṳ (威武軍節度使), Lòng-ià-uòng (琅琊王)“.

909 nièng, Hâiu-liòng Tái-cū (後梁太祖) hŭng Uòng Sīng-dĭ có̤ „Mìng-uòng (閩王)“. Uòng Sīng-dĭ chiáng-sék kăi-guók (開國), diâng dŭ-siàng (都城) găk Diòng-lŏ̤h (長樂, sê diŏh gĭng-dáng gì Hók-ciŭ, ng-sê Diòng-lŏ̤h-chê). Uòng Sīng-dĭ câi-ôi(在位) gì sèng-âu, gâe̤ng biĕng-dău guók-gă guăng-hiê có̤ iā huò, cêng-lĭk-liông gì biê-miēng ciéng-cĕng. Găk gĭng-cá̤ huŏng-miêng, kŭi-siĕu cáik-giêng, gēng-kĭng hô-suói (賦稅) gâe̤ng lò̤-ĭk (勞役), gū-lâ̤ tŭng-siŏng (通商), bô kī iā sâ̤ hŏk-hâu gá nè̤ng tĕ̤k-cṳ̆, dó̤i Hók-gióng (dĕk-biék sê Hók-ciŭ) góng-hióng iā duâi.

Uòng Sīng-dĭ găk 925 nièng bâng-sī, iù diōng-cṳ̄ (長子) Uòng Iòng-hâng (王延翰) ciék-băng (接班). Miêu-hô̤ (廟號) hô̤ lā̤ Mìng-tái-cū (閩太祖), ié-hô̤ (諡號) hô̤ lā̤ Ciĕu-ū-háu huòng-dá̤ (昭武孝皇帝). Ĭ gì muó hô̤ lā̤ Sŏng-lìng (宣陵), găk hiêng-câi Hók-ciŭ Céng-ăng-kṳ̆ Sĭng-dáing (新店) gì Dáu-dīng-chŏng(斗頂村) hŭ-uái.

Uòng Sīng-dĭ gì giāng-diê ciòng bâi-giāng, huŏng-ìng-ù-dô̤ (荒淫無道), cê̤ṳ-siŏng-càng-sák (自相殘殺), có̤i-muōi Mìng-guók găk 945 nièng ké̤ṳk Nàng-dòng (南唐) miĕk lâi.

Uòng Sīng-dĭ dó̤i Hók-ciŭ gì huák-diēng góng-hióng iā duâi, Hók-ciŭ-nè̤ng dó̤i ĭ dŏng sìng lì buái, gó̤ ĭ „Kăi Mìng Séng-uòng (開閩聖王)“. Hók-ciŭ ô iā sâ̤ Uòng Sīng-dĭ gì miêu hĕ̤k-ciā sṳ̀-dòng, có̤i chók-miàng gì sê Gū-làu-kṳ̆ gì Dṳ̆ng-hé Mìng-uòng-sṳ̀ (忠懿閩王祠). Iā sâ̤ sáng Uòng gì Hók-gióng-nè̤ng nêng Uòng Sīng-dĭ có̤ cê-gă gì cū-cŭng (祖宗).

Gă-cŭk

Nòng-bâ: Uòng Êng (王恁)
Nòng-nā̤: Cìng-guók Tái-hŭ-ìng Dūng-sê (秦國太夫人董氏)

Hiăng-diê-gŏ̤:
- Uòng Sīng-dièu (王審潮)
- Uòng Sīng-giĕ (王審邽)

Chă̤: Êng Nô̤i-mìng (任內明)

Chiék:
- Uòng Hiê-gū (黃惠姑)
- Dìng Gĭng-hông (陳金鳳)

Cṳ̄:
- Uòng Iòng-hâng (王延翰)
- Uòng Iòng-gĭng (王延鈞)
- Uòng Iòng-mī (王延美)
- Uòng Iòng-bō̤ (王延保)
- Uòng Iòng-ū (王延武)
- Uòng Iòng-uông (王延望)
- Uòng Iòng-hĭ (王延曦)
- Uòng Iòng-hī (王延喜)
- Uòng Iòng-céng (王延政)
- Uòng Iòng-cṳ̆ (王延資)
- Uòng Iòng-cŭng (王延宗)
- Uòng Iòng-bīng (王延稟, iōng-cṳ̄)
- Uòng Iòng-hŭng (王延豐, iōng-cṳ̄)
- Uòng Iòng-ngiê (王延義)
Nṳ̄:
- Lòng-ià gông-gŭng (琅琊郡君), gá ké̤ṳk Lī Mīng (李敏)
- Diŏng Sṳ̆-cà̤ (張思齊) gì lâu-mā
- Lòng-ià gông-gŭng (琅琊郡君), gá ké̤ṳk Ngù-uŏk (吳越) uòng-cṳ̄ Cièng Nguòng-hióng (錢元珦)
- Ṳ̀ Dìng-īng (余廷隱) gì lâu-mā
- gó ô săng ciáh cṳ̆-niòng-giāng