「Ó̤-ciŭ」調整以後𣍐蜀樣其地方

|+<font size="+1">'''Ó̤-ciŭ'''

|-

|-

| '''Guók-gì'''

|-

| '''Guók-hŭi'''

|-

| '''Céng-dê cié-dô̤'''

Ĭng-ngṳ̄ "'''Australia'''" ciā miàng sê téng [[Lá-dĭng-ngṳ̄]] "'''Australis'''" lì gì, é-sé̤ṳ sê "nàng-huŏng".

 

Ó̤-ciŭ Lièng-băng găh [[dê-giù]] nàng-biĕng, [[Tái-bìng-iòng]] să̤-nàng gì hāi miêng siông. Guók-tū miêng-cék ô 768 uâng 2 chiĕng 300 bìng-huŏng gŭng-lī, găh sié-gái gà̤-dēng bà̤ dâ̤ 6 miàng, diŏh [[Dâi-iòng-ciŭ]] bà̤ tàu-miàng. Ó̤-ciŭ guók-tū dék ciō-iéu gì lâng déng sê Ó̤-ciŭ Dâi-lṳ̆k gâe̤ng Tā-sṳ̆-mā-nià Dō̤.

 

Ó̤-ciŭ dâi-lṳ̆k găh dê-giù gì nàng biĕng, sê sié-gái dék nâung gì dâi-lṳ̆k. Dâi-lṳ̆k dê-hìng bìng-gĭng [[hāi-bĕk]] găh 350 mī cō̤-êu. Chiĕu guó 1000 mī gì tù-dê gá̤-mò̤ iéng diŏh gōng dâi-lṳ̆k gì 1%, 87% gì tù-dê găh 500 mī â-dā̤, sê sié-gái bìng-gĭng hāi-bĕk dék ā̤ gì dâi-luk, iâ sê dê-miêng kī-náh dék huāng gì dâi-lṳ̆k. Ô-ciŭ dâi-lṳ̆k gì dê-hìng â̤ buŏng-có̤ dĕ̤ng-buô săng-kṳ̆, dṳ̆ng-buô bàng-iòng, să̤-buô gà̤-iòng. Dék gà̤ gì ôi-dó̤i sê Ó̤-ciŭ Ā̤-lo̤-pò̤ (Australian Alps) gì Kō̤-siŭ-sṳ̆-kò̤ Săng (Mt. Kosciusko), ô 2,228 mī, iâ sê Ó̤-ciŭ gōng guók dék gà̤ gì ôi-dó̤i.

 

Dâi-lṳ̆k gì să̤-miêng gâe̤ng nàng-miêng dŭ sê [[Éng-dô-iòng]], dĕ̤ng-nàng miêng sê Tā-sṳ̆-màng Hāi (Tasman Sea), dĕ̤ng miêng sê [[Tái-bìng-iòng]], dĕ̤ng-báe̤k miêng sê Tăng-hù Hāi (Coral Sea), báe̤k miêng sê Ā-lă-pŭ-là Hāi (Arafura Sea) gâe̤ng Tī-mò̤ Hāi (Timor Sea).

Tā-sṳ̆-mā-nià Dō̤ găh Ó̤-ciŭ dâi-lṳ̆k gì dĕ̤ng-nàng miêng Tái-bìng-iòng hāi gà̤-dēng. Dō̤ gà̤-dēng bàng-iòng cĭng ciēu, nâ ô hāi-gièng gâe̤ng kă̤-kiák ô bàng-iòng, diông gì dê-huŏng dŭ sê săng.

 

Cūng-lì gōng, Ó̤-ciŭ gì ké-hâiu â̤ buŏng có̤ dṳ̆ng-să̤ buông găng-só̤ kṳ̆ gâe̤ng dĕ̤ng buô gâe̤ng báe̤k buô hāi-gièng dŏ̤ huô kṳ.

 

Ó̤-ciŭ dâi-lṳ̆k sê sié-gái gáung huô dék ciēu gi, gōng nièng bìng-gĭng gáung huô nâ ô 470 hò̤-mī. Gáung huô kṳ̆-mĭk mâ̤ bìng-hèng, dâi-lṳ̆k dĕ̤ng-buô hāi-gièng, să̤-nàng hāi-gièng gáe̤k Tā-sṳ̆-mā-nià Dō̤ dâung huô dék sâ̤, â̤ dăk gáu 2000 hò̤-mī, dĕk-biék sê Tā-sṳ̆-mā-nià Dō̤ sā̤ buô săng-kṳ̆ dâung huô dék sâ̤ â̤ dăk gáu 3600 hò̤-mī. Ó̤-ciŭ dâi-lṳ̆k să̤ buô gâe̤ng dṳ̆ng buô nô̤i-dê cĭng ciēu dâung huô, dék âng gì Bá̤ek Ăi-ī Hù (North Eyre) gōng nièng gó mâ̤ dâung 125 hò̤-mī.

 

Ó̤-ciŭ gōng guók buŏng có̤ 2 ciáh dê-huŏng, 6 ciáh ciŭ. Gê̤ṳng [[Mī-guók]] dè̤ng-iông, dŏ̤-só ciŭ gâe̤ng dê-huŏng gì gái-siáng áng dê-lī gà̤-dēng gì gĭng-ūi lì uăk, ng sāi áng dê-sié gì săng-măh hèng-hióng hĕ̤k ò̤-kă̤ làu-hióng lì uăk.

Dê-huông

:1 Ó̤-ciŭ [[Siū-dŭ]] Dê-huŏng (ACT, Australian Capital Territory)

::Ciŭ-hū siék găh Hō-báh (Hobart)

 

Ó̤-ciŭ gōng guók nè̤ng-só mâ̤ guó lâng-chiĕng-uâng, dŏ̤-só sê téng [[Ĕu-ciŭ]] lì gì iè-mìng. [[Tiĕng-ciō-gáu]] gâe̤ng [[Ià-sŭ-gáu]] sê ciō-liù [[cŭng-gáu]].

 

Ó̤-ciŭ gōng guók nè̤ng-só nâ ô 1,805 uâng. Téng Ĕu-ciŭ [[Ĭng-guók]] dēng guók-gă lì gì iè-mìng iéng ciòng-buô nè̤ng-só gì 95%, buōng-iòng gì Ó̤-ciŭ nè̤ng nâ ô 26 uâng, iéng 1.5%. Téng [[Dṳ̆ng-guók]] lì gì iè-mìng ô 40 uâng, bók-guó cī-lâng-buŏng Dṳ̆ng-guók nè̤ng tié-láu iè-mìng, nè̤ng-só gū-gié gó â̤ dōng-gèng gó̤.

 

Ó̤-ciŭ guók-tū kuák [[ìng-kēu]] ciēu, bìng-gĭng siŏh bìng-huŏng chiĕng-mī nâ ô 2 ciáh nè̤ng. Nè̤ng dêu gì hìng-sié cĭng mâ̤ bìng-hèng, 90% gì nè̤ng dêu găh hāi-gièng, dĕk-biék sê dĕ̤ng-nàng buô, nô̤i-dê cĭng ciēu nè̤ng dêu, ô gì gó mò̤ nè̤ng dêu. Bók-guó Ó̤-ciŭ sê sié-gái siàng-chê-huá tiàng-dô siŏng-dŏng gèng gì guók-gă cĭ-ék, 70% gì nè̤ng dêu găh siàng-chê, [[Sék-nà̤]] (Sydney) gâe̤ng Mēu-buōng (Melbuorn) gì nè̤ng-só cêu iéng gōng guók nè̤ng-só gì 30%.

 

Ó̤-ciŭ nè̤ng dŏ̤-só sê téng Ĕu-ciŭ guók-gă lì gì iè-mìng, gó-chṳ̄ [[Tiĕng-ciō-gáu]] gâe̤ng [[Ià-sŭ-gáu]] sê Ó̤-ciŭ gì ciō-liù cŭng-gáu. Ià-sŭ-gáu găh Ó̤-ciŭ sê dék duâi gì cŭng-gáu, gáu-iū dék sâ̤. Nguòng-lā̤ dék duâi gì [[gáu-huôi]] sê Séng-gŭng Cŭng (Anglican), bók-guó Tiĕng-ciō-gáu téng ’80 nièng-dâi kī gáu-iù só-liông chiĕu-guó Séng-gŭng Cŭng, biéng có̤ Ó̤-ciŭ dék duâi gì gáu-huôi. Dáng Ià-sŭ-gáu gáuk puái gáu-huôi gáu-iū kău kī gó̤, gó sê bī Tiĕng-ciō-gáu sâ̤.

 

Dṳ̀ Ià-sŭ-gáu gâe̤ng Tiĕng-ciō-gáu nguôi, Ó̤-ciŭ gó ô [[Huòi-gáu]] gâe̤ng [[Iù-tái-gáu]]. Huòi-gáu gì gáu-iū dŏ̤-só sê téng [[Ā-ciŭ|Nàng-ā]] lì gì, [[Ă-lá-báik]] guók-gă gì iè-mìng dăng-dō̤ hông Tiĕng-ciō-gáu, ng hông Huòi-gáu. Iù-tái-gáu gì gáu-iū gĭ-buōng sê [[Iù-tái]] nè̤ng.

 

Ó̤-ciŭ sê [[gĭng-cá̤]] huák-dăk gì guók-gă, guók-mìng sĕng-uăk cūi-bìng siŏng-dŏng gèng.

 

Ó̤-ciŭ găh kiū kŭi-huák sì-hâiu, gĭng-cá̤ cêng-go̤ lŏ̤h-hâiu, hiā-sì-hâiu gì Ó̤-ciŭ nè̤ng ciō-iéu găh lā̤ có̤-chèng. Iè-mìng kiū sâ̤ ī-hâiu, dṳ̀ lā̤ có̤-chèng, gó ô nè̤ng tō̤-hāi. 18 sié-gī muăk, téng [[Să̤-băng-ngà]] īng diē [[mièng-iòng]] âiu, Ó̤-ciŭ nè̤ng kiū iōng iòng. Gáu 19 sié-gī 70 nièng-dâi iòng-mò̤ siàng có̤ Ó̤-ciŭ miàng dék tāu gì sāng-pīng. Găh 19 sié-gī 40 nièng-dâi, găh nè̤ng găh Ó̤-ciŭ iâ huák-hiêng [[dè̤ng]]-kuóng gâe̤ng [[gĭng]]-kuóng, 70 nièng-dâi cé̤ṳng-măh hòng-ngiĕk ô cĭng duâi gì huák-diēng. Cūng-kuāng, Ó̤-ciŭ ciâ la̤ „iòng-mò̤“, „măh“, „uòng-gĭng“ miàng tāu gōng sié-gái.

 

Hiêng-sì-câi tō̤-gĭng gâe̤ng iòng-mò̤ lâng cṳ̄ng hòng-ngiĕk găh Ó̤-ciŭ gĭng-cá̤ diē-sié gó ièng cĭng dê̤ṳng-iéu gì dê-ôi, bók-guó Ó̤-ciŭ gì cié-cô̤ ngiĕk iâ ī-gĭng huák-diēng kī lì, [[gáung]]-[[tiék]], [[huá-bùi]] gĭ-gái, gióng-dé̤ṳk-cài-lâiu, ké-chiă, hĭ-gĭng gì cié-cô̤ dŭ cêng gó̤ huák-dăk.

 

Ó̤-ciŭ gău-tŭng huák-dăk, gŭng-diô, [[tiék-diô]], kŭng-ông, hāi-ông dŭ iā huák-dăk.

 

Ó̤-ciŭ tiék-diô ô 4 uâng chiĕng-mī dòng, bók-guó tiék-diô dŏ̤-só diŏh dĕ̤ng buô gâe̤ng să̤-nàng buô gì hāi-gièng. Dĕ̤ng-nàng buô Duâi-buŏng Săng-măh (Great Dividing Ra.) nàng-dâung gáu Mēu-buōng gâe̤ng Ā-dă̤-lài-dà̤ (Adelaide) ô iā duâi gì tiék-diô uōng. Să̤-buô gì tiék-diô uōng ciō-iéu găh Pō̤-sṳ̀ hó-gê̤ṳng.

 

*[http://www.gov.au/ Ó̤-ciŭ céng-hū uōng-câng]

*[http://www.australia.com/ Ó̤-ciŭ lṳ̄-iù]

{{Link FA|af}}

{{Link FA|de}}

{{Link FA|fa}}

{{Link FA|sr}}

 

[[af:Australië]]

[[bar:Australien]]

[[bat-smg:Australėjė]]

[[be:Аўстралія]]

[[be-x-old:Аўстралія]]