「Bàng-uâ-cê」調整以後𣍐蜀樣其地方

刪去的內容 新增的內容
無編輯摘要
無編輯摘要
Dâ̤ 11 hòng:
Hiêng-câi nè̤ng gó muôi tō̤ cà̤ ô-guăng Bàng-uâ-cê cháung-cáuk(創作) gì gê̤ṳ-tā̤ cài-lâiu, nàng-gă nâ dé̤ṳng téng lìng-sĭng(零星) gì cài-lâiu gà̤-dēng dáik gáu nék-giāng cháung-cáuk gì siĕu-sék(消息).
 
[[Ă-piéng Ciéng-cĕng]](鴉片戰爭) ĭ-hâiu, téng [[Ĕu-ciŭ]] gâe̤ng [[Mī-guók]] lì gì [[Gĭ-dók-gáu]] [[diòng-gáu-sê̤ṳ]] ôi lāu gó hō̤ gì hióng Dṳ̆ng-guók-nè̤ng diòng-gáu(傳教), cêu kó̤ ŏ̤h Dṳ̆ng-guók gì ngṳ̄-ngiòng. Ĭ-gáuk-nè̤ng găh ŏ̤h sèng-hâiu, áng cê̤ṳ-gă gì lī-gāi, sāi Lò̤-mā-cê gé giâ lì ŏ̤h gì nô̤i-ṳ̀ng(內容). Cĭ-hâiu bô ô nè̤ng kó̤ cīng-lī(整理) cī bĭh Lò̤-mā-cê, tūng-ék cê-mō̤ gì siā-huák. Pĭng-siā Dṳ̆ng-guók dê-huŏng ngṳ̄-ngiòng gì gáuk cṳ̄ng Lò̤-mā-cê cêu cūngciŏng-kuānguâng ông-sié(問世) kó̤gò̤ lāu.
 
Téng hiêng-iū gì cài-lâiu diē-sié nàng-gă huák-hiêng, dék cā sāi Lò̤-mā-cê lì gé Hók-ciŭ-uâ gì nè̤ng sê [[Ià-lū Dâi-hŏk]](Yale University) gì gáu-sêu [[Huài-dáik]] (懷德, M. C. White). Ĭ dŏng-sì sê siā siŏh cṳ̄ng hô̤ lā̤ „Ŭi-liàng Cìng-sṳ̆ ĭng-biĕu“(''System of Sir William Jones'') gì gé-ĭng hiê-tūng lì gé Hók-ciŭ-uâ.
 
Cī tó̤ gé-ĭng hiê-tūng gâe̤ng gĭng-dáng Bàng-uâ-cê dék duâi gì chă-biék găh dĕk-sṳ̀ cê-mō̤ „a̤“, „e̤“, „o̤“, gâe̤ng „ṳ“ gì biēu-gé gà̤-dēng, hī tó̤ gé-ĭng hiê-tūng sāi „á“ lì biĕu sê „a̤“, „ó“ lì biĕu sê „o̤“, „ë“ lì biēu-sê „e̤“, „ü“ lì biĕu-sê „ṳ“. Hiā sì-hâiu mò̤ nèng â̤ siā sĭng-diêu hù-hô̤, ĭng-ôi biĕu sĭng-diêu hù-hô̤ gì ôi-dé dŭ gâe̤ng dĕk-sṳ̀ cê-mō̤ gì dĕk-sṳ̀ hù-hô̤ iēng kó̤gò̤ lāu. Bók-guó cī tó̤ gé-ĭng hiê-tūng â̤ dé̤ṳng káng có̤ Bàng-uâ-cê gì cù-hìng(雛形).
 
Gáu-muōi-lāu, Mī-guók gì diòng-gáu-sê̤ṳ [[Măh Lé-huò]] (麥利和, R. S. Maclay), [[Mò̤-gă-lĭk]] (摩嘉立, C. C. Baldwin) gâe̤ng [[Ĭng-guók]] nguôi-gău-guăng E. H. Parker gáuk-nè̤ng dŭ dó̤i ĭ có̤ chók gāi-céng(改進). Gì-dṳ̆ng ô siŏh ciáh miàng-cê hô̤ [[Sṳ̄-lŏk-báh]] (史犖伯, R. W. Stewart) gì [[Ái-ī-làng]] nè̤ng, ciŏng dĕk-sṳ̀ cê-mō̤ gà̤-dēng gì lâng bĭh dók-dók dŭ dò̤ uâng lâi, buăng gáu cê-mō̤ â̤-dā̤ kó̤. CūngCiŏng-kuānguâng cê-mō̤ gà̤-dēng cêu tĕ̤ng chók ôi-dó̤i â̤ sāi biĕu sĭng-diêu hù-hô̤ kó̤gò̤ lāu. Ĭ-gáuk-nè̤ng bô siék-gié chók 5 bĭh hù-hô̤, lì biĕu Hók-ciŭ-uâ gì 7 bĭh sĭng-diêu.
 
Siŭ-gāi ī-hâiu gì cī cṳ̄ng pĭng-ĭng ùng-cê iâ cêu-sê hiêng-câi gì Bàng-uâ-cê. Diòng-gáu-sê̤ṳ gáuk-nè̤ng sāi Bàng-uâ-cê lì chók-bēng gáuk-cṳ̄ng-gáuk-iông cŭng-gáu cṳ̆. 1905 nièng, kĕk bàng-uâ-cê siā gì Hók-ciŭ uâ [[Sĭng-iók Séng-gĭng]] «NGUĀI GÉU-CIŌ IÀ-SŬ GĬ-DÓK GÌ SĬNG-IÓK CṲ̆» chók-bēng. 1908 nièng, hăk biĕng gì sĭng-[[Gô-iók Séng-gĭng|gô]]-iók [[Séng-gĭng]] «SÉNG GĬNG SĬNG GÔ IÓK CIÒNG CṲ̆» chók-bēng.
 
Bók-guó hiā-sèng-hâiu Bàng-uâ-cê nâ găh Gĭ-dók-gáu gáu-huôi diē-sié sāi, gáu-huôi ngiê-dāu gì nè̤ng gĭ-buōng dŭ mâ̤ hiēu sāi. 1911 nièng [[Dṳ̆ng-huà Mìng-guók]] sìng-lĭk ī-hâiu, céng-hū huák-dông „Guók-ngṳ̄ ông-dông(國語運動)“, cié-dêng [[cé̤ṳ-ĭng cê-mō̤]](注音字母), géng-cī gié-sṳ̆k sāi diòng-gáu-sê̤ṳ huák-mìng gì gáuk-cṳ̄ng pĭng-ĭng ùng-cê. Gĭng-guó céng-hū siŏh báik nièng gì ák-cié(壓制), sāi Bàng-uâ-cê gì nè̤ng muōng biéng muōng ciēu, gáu hiêng-câi gĭ-buōng mò̤ nè̤ng káng â̤ huôi-é kó̤gò̤ lāu.
 
==Bàng-uâ-cê gì cê-mō̤ gâe̤ng hù-hô̤==
Dâ̤ 118 hòng:
|}
 
Siông-bìng(上平) diêu gâe̤ng hâ-ĭk(下入) diêu cà̤ sāi siŏh bĭh sĭng-diêu hù-hô̤, siông-ké̤ṳ(上去) diêu gâe̤ng hâ-ĭk(下入) diêu cà̤ sāi siŏh bĭh hù-hô̤. Ĭng-ôi Hók-ciŭ uâ gì lâng bĭh ĭk-sĭng(入聲) ô mìng-hiēng gì sék-muōi(塞尾), gó-chṳ̄ găh pĭng-siā gì sèng-hâiu â̤ tiĕng-gă sék-muōi cê-mō̤(塞尾字母) „k“ hĕ̤k-ciā „h“, cūng-kuāng cêu mâ̤ gâe̤ng cà̤ sāi hù-hô gì hī lâng bĭh chṳ̄-sĭng-diêu (siông-bìng, shiông-ké̤ṳ) hông siŏh dŏi kó̤gò̤ lāu.
 
Găh sĭk-cié sāi-ê̤ṳng gì sèng-hâiu, ng-sê mūi bĭh siŏh sĭng-diêu hù-hô̤ dŭ â̤ dé̤ṳng sài gáu sū-iū mō̤-ĭng cê-mō̤ gì gà̤-dēng. Ŏ̤h „e“, „o“ cī lâng bĭh cê-mō̤, nâ ô „--̂“ gâe̤ng „--̆“ â̤ dé̤ṳng sài diŏh gà̤-dēng, bĕk-nó̤h hù-hô̤ dŭ mâ̤ sāi sài diŏh gà̤-dēng. Gì-sĭk diŏh pĭng-siā gì sèng-hâiu, iâ mâ̤ dò̤ biék-nó̤h hù-hô̤ sài cī lâng bĭh cê-mō̤ gà̤ dēng. Dŏng-iòng, găh sĭk-cié pĭng-siā gì sèng-hâiu, dăng-tā̤-cê nâ sê gă diē ông-muōi(韻尾), cìng-huóng bô â̤ biéng lāu. Ŏ̤h „e“, dăng-tā̤ gì sèng-hâiu nâ ô „--̂“ gâe̤ng „--̆“ â̤ dé̤ṳng sài gà̤-dēng, bók-guó nâ sê găh ĭ muōi-sāu tiĕng diē ông-muōi „ng“ gì uâ, cêu â̤ dé̤ṳng sài diông-giâ-lì gì 3 bĭh hù-hô̤ kó̤gò̤ lāu.
 
Â-dā̤ gì biēu-gáik cūng-giék chók lì dăng-tā̤-cê â̤ dé̤ṳng tiĕng-gă sié-nó̤h-kuāng hù-hô gì cìng-huóng:
Dâ̤ 166 hòng:
#Hók-ciŭ-uâ găh lĭk-sṳ̄ gà̤-dēng dŭ sê kĕk Háng-cê lì siā gì, ŏ̤h ông-cṳ̆ «[[Chék Lìng Báik-ĭng]]» gâe̤ng siēu-sióh «[[Mìng-dŭ Biék Gé]]».
#Hók-ciŭ-uâ nâ kĕk Háng-cê siā gì uâ, mâ̤ hiēu Hók-ciŭ-uâ gì nè̤ng iâ â̤ dé̤ṳng téng Háng-cê dài-dŏng chăi chók é-sé̤ṳ.
#Hók-ciŭ-uâ gó ô cĭng-sâ̤ Gū-dâi Háng-ngṳ̄(古代漢語) gì sṳ̀, chiông „底(diē)“, „起動(kī-dâe̤ng)“, „晏(áng)“ dŭ sê cêng gŏ̤ Gū-dâi Háng-ngṳ̄ hĕ̤k-ciā [[ùng-ngiòng]](文言) diē-sié gì gōng-huák. Cuòi sê Hók-ciŭ-uâ gì iŭ-diēng. Nâ sê kĕk Bàng-uâ-cê lì siā gì uâ, cī bĭh iŭ-diēng cêu mò̤ kó̤gò̤ lāu.
 
===Bàng-uâ-cê puái gì Guăng-diēng===
Dâ̤ 177 hòng:
Hók-ciŭ-uâ gì Háng-cê ô iā sâ̤ bĭh lĭk-sṳ̄ gì tèng-dā̤, cĭng sâ̤ Háng-cê ô lâng bĭh tĕ̤k-ĭng, ô gì gó ô 3 bĭh tĕ̤k-ĭng. Nâ kĕk Háng-cê siā gì uâ, nè̤ng mò̤-nièng-ngài cūng-káuk tĕ̤k chók lì ĭng, ô gì sèng-hâiu nâ tĕ̤k dâng kó̤, gó â̤ huák-sĕng ngô-huôi.
 
Â̤-dā̤ „生“ nâ tĕ̤k /seŋ/ cêu sê „sī“ gì é-sé̤ṳ, nâ tĕ̤k /saŋ/ cêu sê „săng giāng“ gì é-sé̤ṳ, nâ sê sāi háng-cê siā chók lì, cêu mò̤-nièng-ngài káng chók é-sé̤ṳ kó̤gò̤ lāu.
 
:::伊'''生'''去了。
:::Ĭ '''sĕng''' kó̤gò̤ lāu.
:::Ĭ '''săng''' kó̤gò̤ lāu.
 
Ô nè̤ng giéng-gáe̤k: „Nè̤ng nâ sāi Hók-ciŭ uâ siā ùng-ciŏng gì uâ, ĭ nâ nguông â̤ hiēu Hók-ciŭ-uâ gì nè̤ng káng, ng-sê ké̤ṳk mâ̤ hiēu Hók-ciŭ-uâ gì nè̤ng tĕ̤k gì, gó-chṳ̄ ká̤-diê diŏh chák ĭ-gáuk-nè̤ng â̤ mâ̤ chăi chók lì?!“